Een briefwisseling over dekolonisatie, identiteitsbeleving en de strijd tegen racisme

In het boek volgen we gesprekken tussen Don en Lieven. Gedurende enkele weken schreven ze brieven naar elkaar, die als opiniestukken verschenen in De Standaard. Vervolgens werden deze brieven gebundeld tot het boek Yaya na Leki. In het brievenboek komen verschillende onderwerpen aan bod. Er wordt gesproken over zaken waar tot nog toe onvoldoende aandacht aan wordt besteed. Dat brengt de lezers tot nieuwe inzichten. 

De centrale vraag in het boek luidt: hoe voelt het om als Belg met roots in de kolonies op te groeien in België?

Het thema dat centraal staat is het dekolonisatieproces en de strijd voor gelijkwaardigheid in België. Andere verwante thema’s die ook aan bod komen zijn representatie en de zoektocht naar identiteit. De centrale vraag in het boek luidt: hoe voelt het om als Belg met roots in de kolonies op te groeien in België? Naast racisme wordt er ook gesproken over verdeeldheid binnen de zwarte gemeenschap. Een voorbeeld daarvan zijn mensen met verschillende geloofsovertuigingen. Andere onderwerpen die aan bod komen zijn politiek, onderwijs, integratie en repatriëring. 

Ik was meteen enthousiast om dit boek te lezen. Sinds vorige zomer, nadat George Floyd werd gedood, werden de gesprekken rond dekolonisatie en antiracisme meer aangewakkerd. Dat motiveerde me om mij meer te informeren rond deze onderwerpen. Dit boek sloot bovendien nauw aan bij mezelf als Belg met migratieroots; ik kan mij in veel zaken herkennen.

Bezorgdheden over Congo en België

In het boek wordt beschreven dat er nog veel werk aan de winkel is op vlak van politiek, onderwijs en representatie. Don en Lieven schrijven over hun bezorgdheden om het politiek klimaat, zowel in België als in Congo. Het onderwijs moet volgens hen ook beter aangepakt worden. Er is een gebrek aan inclusie, niet iedereen wordt genoeg meegetrokken. Naast hun bezorgdheden geven ze ook aan op welke manieren het beter zou kunnen, wat de lezers meer inzicht biedt rond deze zaken.

Organisaties van de Congolese diaspora in België werden niet uitgenodigd om deel te nemen aan de Congocommissie, terwijl zij bij uitstek betrokken partij zijn en er juist een belangrijke meerwaarde zouden hebben

Nog een belangrijk punt dat wordt aangehaald is dat er meer nood is aan representatie van Belgen met een migratieroots. Ze benadrukken daarbij dat zwarte mensen niet enkel uitgenodigd moeten worden voor debatten rond racisme en dekolonisatie. Er zijn namelijk genoeg experten met een migratieachtergrond die kennis hebben over verschillende onderwerpen zoals sociologie, economie en politiek. 

Representatie en inspraak worden in het boek genoemd als belangrijke zaken waar nog aan gewerkt moet worden. Het afgelopen jaar was er nogal wat ophef over de 'bijzondere parlementaire commissie over het koloniale verleden', beter bekend als de Congocommissie, en de samenstelling ervan. Organisaties van de Congolese diaspora in België werden niet uitgenodigd om deel te nemen aan die commissie, terwijl zij bij uitstek betrokken partij zijn en er juist een belangrijke meerwaarde zouden hebben. Don en Lieven bespreken over hoe dit beter zou kunnen worden aangepakt.

Meningsverschillen tussen de auteurs

De briefwisseling tussen Don en Lieven bracht me tot enkele nieuwe inzichten. De term “Afro-Belg” had ik bijvoorbeeld nog nooit eerder gehoord. Lieven is voorstander om dit woord te gebruiken omdat hij vindt dat deze term zijn hele identiteit omvat. Don is daarentegen geen fan van het woord. Hij vindt dat we beter op zoek moeten gaan naar een andere term. “Afro-Belg” is volgens Don een vage term die niet zijn hele identiteit omvat. Volgens hem klinkt het ook als een kopie van het woord “Afro-Amerikaans”, wat niet natuurlijk aanvoelt. Het is interessant om te lezen hoe beide auteurs verschillen van mening over sommige onderwerpen. Dit boek kan voor anderen inzicht bieden door te lezen hoe Don en Lieven identiteit beleven en hoe zij daarover nadenken. Het lezen van hun verschillende visies op identiteit kan mensen met een migratieachtergrond, jongeren in het bijzonder, steun bieden.

Het lezen van de verschillende visies van Don en Lieven op identiteit kan mensen met een migratieachtergrond, jongeren in het bijzonder, steun bieden

Don en Lieven verschillen ook van mening rond de Black Lives Matter-beweging. Don geeft hierbij aan dat BLM meer gelinkt is met de VS en dat we het Afrikaans continent niet mogen vergeten. Volgens Don zou de focus beter kunnen worden gelegd op het panafrikanisme, dat los staat van het westerse denken. Lieven daarentegen vindt dat de BLM-beweging en het panafrikanisme beide belangrijk zijn en elkaar kunnen aanvullen. Hij vindt dat Afro-Europeanen een brug kunnen vormen tussen het panafrikanisme en de BLM-beweging.

Het boek biedt ons een zicht op de kritieken en meningen van Don en Lieven, waarbij ze soms verschillen van mening en dit telkens op een respectvolle manier, met een open houding naar elkaar toe, naar elkaar uiten. Yaya (grote broer) en Leki (kleine broer) spreken zowel over hun bezorgdheden als hun hoop voor de toekomst. Ze geven hun mening op onder meer het onderwijs, de vrije beleving van religie, ineffectieve dekolonisatieprojecten en terugkeren naar het thuisland.

'Diversiteitsmoeheid'

Wat ik mooi vind aan de briefwisseling is dat Don en Lieven zich erg open en eerlijk opstellen. Persoonlijke verhalen en ervaringen komen ook aan bod in het boek. Ze spreken ook over hun dromen en motivatie, maar ze spreken ook over hun angsten en teleurstellingen. Zo komt er een hoofdstuk aan bod waarin ze spreken over 'diversiteitsmoeheid'. Daarin geven ze aan dat de strijd tegen racisme en discriminatie vermoeiend kan zijn. Het steekt enorm tegen zo veel moeite te doen, om dan maar weinig resultaat te zien. Toch slagen ze erin hoopvol te blijven en vertellen ze waar ze hoop en kracht uit blijven putten.

Zowel terugkeren naar het moederland en het dekolonisatieproces in België worden ter sprake gebracht

Het boek eindigt met Don en Lieven die een blik werpen op de toekomst van België en Congo. Hoe zouden zij graag willen dat het dekolonisatieproces in beide landen nog zal evolueren? En hoe wensen zij dat het politiek landschap er dan zal uitzien? Ze beginnen beiden met eerst hun ideaalbeeld te beschrijven. Zowel terugkeren naar het moederland en het dekolonisatieproces in België worden ter sprake gebracht. Nadien voorspellen ze elk hoe de toekomst er volgens hen echt zal uitzien.

Dit boek is een aanrader voor mensen die meer willen lezen over de strijd tegen racisme. Er wordt gesproken over verschillende onderwerpen vanuit het perspectief van twee Belgen met een migratieroots. Het centrale thema van het boek is dekolonisatie en de strijd voor gelijkwaardigheid. Don en Lieven spreken over identiteit, de toekomst, repatriëring en nog veel andere onderwerpen die verband houden met dekolonisatie. Het is een kort maar krachtig boek dat al deze onderwerpen bundelt.