“Het maakt niet uit wat je denkt of gelooft, de dood maakt ons allemaal gelijk.” [interview met Caroline Lembe]

We spraken met Caroline, een 21-jarig meisje met Congolese roots, maar geboren en getogen in Antwerpen. Ze studeert orthopedagogie (AP) en doet stage bij Platform Allochtone Jeugdwerkingen (PAJ). In haar vrije tijd is ze geëngageerd scouts leiding, en lid van de  Kimbanguistische kerk. We praten met haar over geloof.

De Kimbanguistische kerk is niet zo bekend?

Nee, veel mensen zeggen mij dat ze er nog nooit van gehoord hebben. Afgelopen jaar is het een aantal keer in de media geweest. O.a. met een reportage van ATV over de begrafenis van een kindje dat verdronken was in Antwerpen tijdens en lid was van onze scouts. Wij als scoutsleden hebben dan een grote ceremonie gehouden voor onze welp die overleden is.

De kimbanguistische kerk of l’église kimbanguiste, wat is dat juist? Hoe is die verschillend van andere kerken?

Er zijn misschien niet veel mensen meer die de kimbanguistische kerk kennen, maar als je dat aan de oudere generaties Belgen vraagt, weten zij dat vaak heel goed. Omdat het in verband staat met het feit dat Kongo een kolonie is geweest van België. In die tijd van de slavernij is Simon Kimbangu, diegene in wie wij geloven, een soort van revolutionair. Veel mensen die hem enkel kennen van horen zeggen, kennen hem als een revolutionair omdat hij opkwam voor het volk. Voor ons gaat dat nog iets verder want wij geloven dat Simon Kimbangu gestuurd is door God en dat hij de Heilige geest is. Want hij is gekomen voor ons allemaal. Wij volgen de christelijke leer, en wij geloven in Jezus Christus. Het is ook vanuit het woord van Jezus Christus dat wij afleiden dat Simon Kimbangu voor ons gekomen is, omdat hij toen dat hij nog leefde ook mensen genas. Bijvoorbeeld mensen die heel ziek waren, en terug gezond werden wanneer hij voor hen ging bidden. Wij bidden ook altijd in zijn naam. We geloven ook in de heilige Drievuldigheid, dus wij praktiseren ook de christelijke leer met de tien geboden. Dat is allemaal hetzelfde voor ons.

Maar qua regels zijn er wel verschillen met de katholieke kerk. Ons geloof is echt gericht op het authentieke, of op de echte Afrikaanse traditie, zeg maar. Zo moet een vrouw zich bedekken bijvoorbeeld. Dat bedekken refereert simpelweg naar het feit dat geloof ons zegt dat ons lichaam de tempel is van de Heilige Geest. Dus van de Geest die God ons heeft gegeven. Vroeger ging een Afrikaanse vrouw ook haar hoofd bedekken als ze op straat kwam en droegen zij van die typische Afrikaanse pagnes. Zo is het dan ook dat vrouwen een hoofddoek en meestal een Afrikaanse pagne of rok aandoen als ze gaan bidden. Wij hebben daarnaast ook gebedsuren, acht keer per dag. Dus ook ‘s nachts sta je op om te bidden, als je je niet overslaapt, want soms slaap je door. Meestal als je je wekker zet om 3 uur ’s nachts, bid je in bed. Het is de bedoeling dat als je bidt als vrouw, dat je dan ook opnieuw het hoofd bedekt. Maar mannen hebben uiteraard ook hun regels. Hij moet o.a. proper zijn door bijvoorbeeld nooit een baard te laten staan en een net kapsel te hebben. Geen punkkapsels bijvoorbeeld.

Het is dus wel een heel praktiserend geloof.  Wij eten ook geen varkensvlees. Zo zijn er heel veel raakvlakken met de islam. Ik merk dat heel vaak als ik met Marokkaanse vriendinnen praat, dat wij uren kunnen bezig zijn over dat we zo veel gelijkenissen in ons geloof hebben. Dan zeggen ze: “Jij moet echt een moslim worden.” Ik heb dat al zo vaak gehoord. Volgens mij heeft dat misschien te maken met de ligging (waar het geloof ontstond nl. Afrika), de cultuur verschilt niet heel veel van elkaar. Uitgaan, drinken, drugs, roken, dat doen wij ook allemaal niet. Veel mensen zeggen mij van “Amaai, zo veel regeltjes”, maar eigenlijk als je erover nadenkt is dat allemaal vrij logisch. Ik weet niet wat het is met deze generatie, maar in onze samenleving denk ik soms dat jongeren die zich abnormaal of ‘out of the box’ voelen, zich meer geaccepteerd voelen. Dit is maar een stelling, maar het lijkt of je moet kiezen tussen jezelf bezatten bij wijze van spreken tot je erbij neervalt of dit gewoon willen vermijden door niets te drinken. alles, drinken, etc. is zo normaal geworden. “Waarom drink jij niet?”, vragen ze dan. Maar je gaat niet met de intentie om te drinken. Je wilt wel fun hebben, maar je kunt evengoed plezier maken zonder drank. Soms vind ik het grappig om te zien hoe ze zich gedragen, al wetende dat ze zich er de dag nadien niets meer van zullen herinneren.   Ik heb liever plezier en dat ik de volgende dag nog weet wat ik gisteren heb gedaan, dan dat ik zogezegd plezier heb gehad en mij de volgende dag niets meer kan herinneren. Het gaat vaak gewoon over je gezond verstand gebruiken. Als je iets niet wilt doen uit religieuze redenen, dan vind ik dat je dat oké moet kunnen vinden. Iedereen moet kunnen doen wat hij wil doen.

Heel veel mensen hebben ook het idee dat de islam de vrouw onderdrukt. Maar ik vind dat je je eerst moet verdiepen in die zaken voordat je je eigen gedachten erop los laat gaan. Er zijn misschien meisjes die zich verplicht voelen om een hoofddoek te dragen, maar dat ligt dan niet aan de religie. Eerder aan bijvoorbeeld de opvoeding, of de manier waarop je kijkt naar iets.

Religie biedt mij een houvast. Want als je aan zelfreflectie doet, tegen jezelf zegt: ik wil een goed christen zijn of ik wil een goede medemens zijn, dan kun je de tien geboden eren. Eer u vader en u moeder, want zij hebben je nog altijd op deze wereld gezet. Zelfs als je gewoon nadenkt als mens. Er zijn zoveel problemen die je kunt vermijden door er gewoon niet aan te beginnen. Dus onbewust ben je op die manier al met geloof bezig. Je bent bezig met te doen wat God wil dat je doet of hoe dat God wil dat je handelt in je leven. en dat is goed zijn voor jezelf en je medemens. Je gezond verstand gebruiken. Onbewust ben je daar volgens mij altijd mee bezig. Ook al zeg je dat je niet in God gelooft. Door gewoon uit gezond verstand te handelen. In mijn ogen komen we allemaal van God, zeg maar. Mensen in een Burqa enzovoorts, wij geloven allemaal in een God. Wij zijn allemaal broeders en zusters. Het maakt niet uit wat je denkt. De dood maakt ons allemaal gelijk.

Om terug te komen op dat praktiserende. Zijn er bij jullie in de kerk mensen van wie je merkt dat die toch nog meer met geloof bezig zijn dan anderen? Of op een andere manier? Of hoe plaats je jezelf daarin?

Een simpel voorbeeld is de priester bij ons. Voor hem is dat zijn hele leven eigenlijk. Want dan zeg je: “Ik ga voor mensen staan ter ere van God en om mensen te helpen.” Priesters mogen bij ons ook trouwen. Maar om mezelf echt te gaan vergelijken met anderen, dat doe ik niet graag. Iedereen is anders natuurlijk. Maar als ik kijk naar priesters, ja heel hun leven verandert. Iedereen moet normaal gezien praktiserend zijn, maar je merkt toch een verschil met priesters. Zij wijden heel hun leven letterlijk en figuurlijk aan God en het dienen van God. Als christen( e ) heb je ook die verplichting om die taak te volbrengen, maar je functie als dienaar van God ( priester) in dit geval is toch net iets anders als dat van een gewoon kerklid.

Het geloof  begint nog altijd in het hart.

Dus bij een goede gelovige zit het vooral vanbinnen juist?

Als het van binnen juist zit, komt dat volgens mij ook tot uiting door kleding of door bepaalde beslissingen te nemen. Maar het moet sowieso eerst van binnen komen. Je kunt al die praktische dingen doen, maar toch gaan drinken bijvoorbeeld. Dat is er ook, maar dat is dan tussen die persoon en God. Ik ga daar niet tussen komen. Ik vind dat moeilijk om te zeggen, maar als ik voor mezelf kan spreken dan kan ik zeggen dat geloof heel belangrijk is voor mij. Mensen op straat gaan dat niet meteen zien, maar als ze een conversatie met mij hebben gehad merken ze wel dat ik gelovig ben. Ik heb al vaak voorgehad dat mensen zeggen: “Amaai, jij lijkt mij zo een uitgaanstype.” Dan zeg ik: “Dan moet ik u teleurstellen.” Ik ben wel iemand die spontaan is, maar niet op dat vlak. Ik vind geloof, dat is moeilijk te verwoorden. Ik hecht er veel belang aan in mijn leven. Als ik met andere dingen bezig ben, voel ik me soms ook schuldig,. Of niet schuldig, maar toch het gevoel dat je je geloof wat te veel links laat liggen. Of dat je denkt, ik kan nog altijd beter. Laat dat niet liggen, want dat is nog altijd jouw houvast. Uiteindelijk als je echt gelovig bent, denk ik dat je daar altijd op terugvalt.

Als je nu zou moeten inschatten, zoveel uur per dag ben ik daarmee bezig. Wat zou je daar dan opplakken?

Als het kan, ben je er met je gebedsuren sowieso mee bezig. Maar om daar echt een cijfer op te plakken, dat is moeilijk. In ons geloof is het zo, ofwel ben je het volledig ofwel ben je het niet. Als je gelovig bent, is het wel zo dat je een hoofddoek draagt, maar die beslissing neem je zelf. Máár Ik vind wel als je die beslissing neemt dat je daar dan eerlijk in moet zijn. En er niet mee spelen.

Was de middelbare school een moeilijke periode?

Ik ben naar een vrij diverse school geweest, maar mijn leerkrachten waren allemaal blank. Als ik feestdagen had van onze kerk, dan lachten sommige leerkrachten daar echt mee. Kerstmis, de geboorte van Jezus, vieren wij bijvoorbeeld op 25 mei op de exacte datum, uitgerekend aan de hand van de bijbel. Ik heb dat zelfs ooit aan een leerkracht van mij gevraagd. Ze zei toen dat 25 december inderdaad niet de echte dag was, maar dat ze het moment van het oude lichtfeest hebben overgenomen. Ik denk dan: Zou jij het leuk vinden als je verjaardag op een andere dag zou worden gevierd? Maar ik voelde mij op school altijd in een positie waarin je jezelf moest verdedigen. Je voelt je alsof je je steeds moet verantwoorden omdat je anders bent. Waardoor je je ook anders gaat voelen. Hierdoor wil ik niet stellen dat mijn vorige school racistisch was of dergelijke, maar dat ik me met momenten wel gediscrimineerd heb gevoeld. Eigenlijk pas wanneer ik naar de hogeschool ben gegaan, voelde ik mij gewoon student. Ik voelde mij niet meer dé zwarte. De focus lag niet meer op mijn andersdenken en gedrag en uiterlijk. Ik voelde mij gewoon oké. Ik denk trouwens dat ik de enige zwarte was in de aula in mijn eerste en tweede jaar bachelor. Maar ik voelde mij niet anders. Ik voel mij student en niet anders.

Volgens mij komt dat ook omdat je in de middelbare school op zoek bent naar: wie ben ik? Je bent bezig met een zoektocht naar je identiteit. Je zit zelf met vragen. Je bent op zoek naar antwoorden, maar omdat je omgeving ook nog eens kijkt naar jou met vragen, waar je nog niet meteen op kunt antwoorden, wordt het voor jezelf heel moeilijk. Je krijgt zelf veel twijfels, want je gaat op een bepaald moment ook filosoferen en dat is goed. Want dan kun je in reflectie komen. Maar te veel reflectie brengt je ook aan het twijfelen. Waardoor je opnieuw afstand kunt nemen van het goede. Nu is het meer en meer dat als jongeren met vragen zitten je de ruimte krijgt om erover te praten. Die ondersteuning is er nu wel meer. Ook met veel moslima’s op school voel je je beter begrepen. Maar de kimbanguistische kerk is toch iets onbekender wat er misschien voor zorgde dat mensen daar meer vragen over gingen stellen.

Is geloof een belangrijk aspect van je identiteit?

Dat is een heel belangrijk gegeven uit mijn identiteit. Je identiteit is niet alleen je geloof. Ik als Caroline, ik ben niet enkel Caroline de stagiaire. Ik ben student, ik ben dochter, ik ben een zus, ik ben een vriendin, Maar als je dat dan in al die domeintjes gaat plaatsen, dan ja. Als persoon, als gelovige in elke omgeving waarin je teruggaat. Dat is altijd een deel van u, denk ik. Er zijn altijd waarden en normen waarmee je bent opgegroeid, die je hebben gemaakt tot de persoon die je nu bent. Dat zorgt ervoor dat mensen je door je gedrag en je manier van handelen leren kennen en weten: zij is wel gelovig. Ik denk wel dat als je ook gelovig bent je daar altijd een spoor van nalaat. Ik zou kunnen zeggen dat geloof als onderdeel van mijn identiteit, wel een heel belangrijk onderdeel is. Dit omdat het simpelweg veel van mijn vragen omtrent de omgang met mensen verklaard.  Sowieso als je in contact komt met je moeder of eender wie, je weet dat je respect moet tonen. Niet alleen omdat religie dat zegt, maar ook gewoon, logisch verstand.