Personages van andere afkomst werden enkel negatief afgebeeld in boeken, zij werden nooit in een andere, positieve context weergegeven.
Op 9 maart stelt Studio Sesam 10 superdiverse kinderboeken voor. Eén van die verhalen is ‘Safia en de droombellen’ van Asma Ould Aissa. Asma verwerkte haar Marokkaans-Berberse origine in haar verhaal.
Kif Kif: Waar liggen jouw roots?
Asma: Mijn ouders komen uit Marokko uit Al Hoceima dit ligt in het noorden van Marokko in de Rifstreek. Wij zijn dus van Berberse oorsprong. Ik ben hier in België geboren en mijn ouders zijn in het kader van de arbeidsmigratie naar België gekomen in de jaren 60.
Welke herinneringen heb jij aan de kinderboeken in je kindertijd? Heb jij zelf enige vorm van stereotypering in kinderboeken ervaren?
Ik herinner mij altijd het verhaaltje Wiplala van Annie MG. Schmidt. Mijn meester las dit verhaal steeds voor en zij vertelde dit verhaal heel uitvoerig en expressief waardoor ik er helemaal van in de ban was. Ik lees zelf heel graag verhalen waar er een groot inlevingsvermogen voor nodig is. Daarom ben ik ook zo een grote fan van Matilda en andere boeken van Roald Dahl. Zij is een apart meisje waar door ik me met haar erg kon identificeren. Ook Pipi Langkous is nog steeds mijn heldin.
Vooral in de jeugdliteratuur viel me stereotypering op. Ik las af en toe over Marokkaanse meisjes, het ging bijna altijd over onderdrukte meisjes, meisjes die niet buiten mochten, die uitgehuwelijkt werden, … terwijl dit gegeven voor mij helemaal niet herkenbaar was. Personages van andere afkomst werden enkel negatief afgebeeld in boeken, zij werden nooit in een andere, positieve context weergegeven.
Hoe kan deze stereotypering een invloed hebben op kinderen volgens jou?
Ik denk dat het voor kinderen vooral belangrijk is dat ze zichzelf kunnen herkennen en tegenkomen in boeken. Wanneer het bijvoorbeeld enkel gaat over ‘blanke’ kinderen kunnen ze zich wel beginnen afvragen waarom zij niet aan bod komen. Dit kan voor de beeldvorming en het zelfvertrouwen van kinderen grote gevolgen hebben.
Stereotypering heeft niet enkel gevolgen voor kinderen die zelf anders zijn dan de personages in de boeken, ook voor kinderen die niet in contact komen met kinderen van een andere origine kunnen deze boeken heel cruciaal zijn. Hun beeld zal op deze manier ook niet verbreed worden. Zij moeten beseffen dat deze kinderen niet anders zijn als zij en lusten bijvoorbeeld ook graag snoep of maken ook soms niet graag hun huiswerk.
Je hebt zelf een kinderboek geschreven, hoe probeer jij in jouw boek de superdiversiteit aan bod te laten komen?
Ik wist van in het begin zeker dat mijn hoofdpersonage een Marokkaans meisje zou zijn. Mijn nichtje Sofia gebruikte ik als inspiratie. Zij had vroeger een vriendje Toon dat bij haar thuis kwam spelen en van Vlaamse afkomst was. Ik wou laten zien in mijn boekje dat zulke situaties ook kunnen, Marokkaanse kindjes spelen niet enkel met kindjes van dezelfde afkomst.
Het was voor mij ook belangrijk dat er Marokkaanse elementen voorkwamen in het boek. Sommige kinderen eten graag dinokoeken maar andere eten ook wel eens briwats. Safia (het hoofdpersonage) noemt haar mama yemma wat mama betekent in het Berbers. De moeder van Safia draagt een hoofddoek, dit zie je in één van de illustraties van het boek. Ik heb dit met opzet niet vermeld omdat ik wou dat dit natuurlijk overkwam en niet dat dit niet een nadrukkelijk gegeven werd.
Op welke manier denk je dat jouw hoofdpersonage Safia kinderen van verschillende origine kan aanspreken?
Ik probeer me vooral te focussen op alle kinderen. Safia kan kinderen van Marokkaanse afkomst aanspreken, maar evengoed andere kinderen. Ook andere kinderen kunnen een blik krijgen in Safia’s leven en zo misschien bepaalde zaken beter begrijpen. Ik denk dat het voor veel kinderen verfrissend kan zijn om eens een ander verhaal te lezen dat ‘anders’ is dan de meeste.
Ik zeg ook in mijn boek niet nadrukkelijk dat Safia van Marokkaanse afkomst is, ik wil dat kinderen daar niet meer naar kijken en Safia gewoon een cool meisje vinden. We moeten dat gegeven overstijgen en niet enkel meer kijken naar de origine van mensen. Het zou voor mij heel mooi zijn als alle kinderen zich kunnen herkennen in dit boekje.
Voor mijn kinderboek heb ik samen gewerkt met Annemarie Vermaak als illustrator. Heel veel illustratoren kiezen er momenteel voor om digitaal te werken terwijl Annemarie kiest voor manueel tekenen. Zij tekent Safia heel verfijnt en laat de Marokkaanse elementen heel mooi en origineel aan bod komen waardoor het heel zacht overkomt.
Heb je nog plannen voor de toekomt in deze richting?
Zeker! Ik vind het echt fantastisch, in kinderboeken kan je jezelf volledig laten gaan. Ik heb zeker al ideetjes voor een volgend verhaal, misschien zelfs weer over Safia.
Wat is volgens jou het voornaamste doel van het SESAM-festival?
Het SESAM-festival focust zich op verschillende zaken, waaronder vooral de professionals. We proberen hen te versterken in de manier van bijvoorbeeld les geven en kennis aanreiken.
Wij willen vooral de superdiversiteit in de maatschappij vieren in al zijn vormen. Het is overal aanwezig daarom ben ik ook blij dat de Roma zich bevindt op de Turnhoutsebaan wat toch wel het hart vormt van de superdiversiteit in Antwerpen. Superdiversiteit in de kijker zetten is toch het belangrijkste aspect dat wij proberen te vervullen.
Hebben jullie een bepaalde doelgroep om te bereiken?
In eerste instantie is het festival voor professionals zoals medewerkers van de bibliotheek, sociale organisaties, …
Verder focussen wij ons natuurlijk ook op de kinderen. Zo betrekken we een aantal buurtscholen die hebben meegewerkt aan het vooronderzoek, een traject dat we met SESAM doorliepen.
Ten slotte zijn er ook een aantal politici uitgenodigd. We willen hen binnen dit gegeven betrekken zodat ook zij een idee krijgen over wat wij doen en wat er aan de hand is.
Hoe ziet het festival eruit, wat is de planning?
We openen om 09h15 het festival met minister van Media, Jeugd en Brussel, Sven Gatz, samen met auteur/columnist Fikri Al Azzouzi. Daarna zal de minister een inhoudelijk debat aangaan met medewerkers van het middenveld en Sp.a politica Yasmine Kerbache en Antwerps schepen, Nabilla Ait Daout (N-VA) over ‘herkenbare’ kinderboeken, taalstimulering en leesbevordering in een multiculturele omgeving. Naast dit debat bieden we in de voormiddag ook nog een kennismaking aan met verschillende aspecten van superdiversiteit aan de hand van 15 workshops.
In de namiddag zullen we dan de nieuwe SESAM-kinderboeken voorstellen aan de hand van een optreden van Roodvonk en band die de boeken op een speciale manier zullen brengen.
We sluiten de dag uiteindelijk af met een huldiging van de nieuwe boeken en een receptie. Indien men meer informatie wil kan men terecht op de website van studio SESAM: www.studiosesam.be
Jullie geven dus verschillende workshops voor de festivalgangers, kan je daar een voorbeeld van geven.
De workshops zijn voornamelijk gericht op de professionals, zo is er bijvoorbeeld een workshop van Al. Arte magazine waarbij verschillende illustraties van zowel hier als uit de Arabische wereld worden getoond en geduid. Het is een zeer rijk gevuld programma waarbij je enorm veel verschillende dingen kan bijwonen.
Waarom moeten mensen naar het festival komen volgens jou?
Ik denk enerzijds om boeiende verhalen te ontdekken die tot hier toe niet of weinig werden verteld. Ook biedt het volgens mij persoonlijke verrijking en men kan talenten ontdekken. Natuurlijk kunnen mensen op 9 maart ook de rol van superdiversiteit en sensibilisering daar rond mee krijgen en hier enkele duidelijke voorbeelden van ontdekken.
Wat zijn de aspecten waar jullie je voornamelijk op focussen binnen Sesam bij het blootleggen van de superdiversiteit in de maatschappij?
We hebben verschillende schrijvers dus daardoor komt er ook heel veel verscheidenheid aan bod binnen de boekjes. Ik werk voornamelijk rond de Marokkaanse origine maar er zijn andere boekjes die een totaal andere origine blootleggen. We focussen ons dus op de hoeveelheid aan culturen die er in onze maatschappij zijn en proberen deze zichtbaar te maken aan de hand van verschillende kinderboeken.
In welke mate heeft jullie werk een invloed op de manier waarop de maatschappij wordt ervaren volgens jou?
Hoe je naar mensen kijkt is enorm belangrijk en dit wordt vanuit de omgeving meegegeven. Als we onze kinderen een eenzijdig beeld blijven voorschotelen leg je de focus op slechts een kant van de maatschappij.
Door zich steeds te focussen op negatieve aspecten van een welbepaalde bevolkingsgroep creëert men polarisatie, wat naar mijn mening toch wel gevaarlijk kan zijn. We willen laten zien dat er superdiversiteit is en dat er ook leuke verhalen kunnen verteld worden over kinderen van een andere afkomst.
>>> Meer info over het Sesam Festival: Feest van het superdiverse kinderboek > 9 maart > De Roma vindt u hier
