Het debat rond islam en de evolutietheorie kwam de afgelopen weken nog maar eens bovendrijven. De pro- en contrakampen werden opnieuw helder afgelijnd maar, net als alle vorige keren wanneer het thema de gemoederen beroerde, werd er uiteindelijk weinig moeite gedaan om te achterhalen hoe de islam zich nu werkelijk tot de evolutietheorie verhoudt.
De discussie werd deze keer aangewakkerd door de berichtgeving over het feit dat de Turkse overheid er zou voor kiezen om de evolutietheorie uit het curriculum van de middelbare school te verwijderen (en te verplaatsen naar de curricula van de universiteiten). In het gehakketak van social media dat er her en der op volgde, kon men sommige moslims met veel stelligheid horen beweren dat kritiek daarop problematisch is. Ze vonden het schijnbaar vanzelfsprekend dat de evolutietheorie in strijd is met de islam. Eenzelfde vooronderstelling kon men ook opmerken bij opiniemakers zonder islamitische achtergrond. Eén van hen verwees daarbij nog maar eens naar Harun Yahya die met zijn creationistische publicaties ‘gelovigen geruststelt’ om de schijnbare vanzelfsprekendheid kracht bij te zetten.
Het viel dus wederom op hoezeer gebrekkige kennis ervoor zorgt dat we steeds opnieuw in dezelfde platitudes vervallen. Zo werd ook deze keer genegeerd dat er reeds vanaf het einde van de 19de eeuw (dus kort na de publicatie van Darwin’s On the Origin of Species) reeds vooraanstaande islamitische geleerden waren die duidelijk aangaven dat de evolutietheorie en islam geenszins haaks op elkaar hoeven te staan. Meer nog, dat werd in die tijd ook bekrachtigd door de Ottomaanse sultan. En wie als ‘tegenvoorbeeld’ naar Harun Yahya verwijst, beseft blijkbaar niet dat men deze controversiële Turkse figuur maar bezwaarlijk een serieuze islamgeleerde kan noemen. Wel integendeel. Indien zijn pseudowetenschappelijke boeken een grote verspreiding kennen, heeft dat meer te maken met schimmige buitenlandse financiering dan met de gedragenheid van zijn ideeën onder moslims. Onder Turkse moslims is zijn flamboyante en ietwat gekke gedrag vooral het onderwerp van veel hilariteit.
We hoeven ons echter niet blind te staren op het debat van de afgelopen weken. Het gaat om een veel breder en zichzelf herhalend patroon. Het gaat om een diepgewortelde beeldvorming die een zinnig debat quasi onmogelijk maakt. Journalisten en opiniemakers gaan er immers al snel van uit dat de kern van de zaak heel eenvoudig te verklaren is en geen verdere uitleg behoeft. Men veronderstelt dat de relatie tussen wetenschap en religie altijd moeilijk gelegen heeft, dat moslims de evolutietheorie niet aanvaarden omdat deze in strijd is met de Koran en dat dergelijke overtuigingen een belemmering vormen voor hun ontwikkeling in de samenleving. Dat alles wordt daarenboven dikwijls bevestigd door conservatieve predikers, die men graag laat opdraven om gemediatiseerde controverse op te wekken maar die dikwijls even weinig weten over het hele onderwerp.
De vooronderstellingen die aan dergelijke debatten ten grondslag liggen, worden daardoor zelden kritisch bevraagd. Ze staan nochtans bol van de historische, theologische en sociologische misvattingen. Zowel in de islam als in het christendom konden geloof en wetenschap het door de band genomen juist goed met elkaar vinden en letterlijke lezingen waren zeker niet altijd de norm. De hedendaagse spanningen rond dergelijke thema’s gaan bijgevolg niet terug op eeuwenoude, vastgeroeste overtuigingen maar wel op een uiterst moderne spanning tussen ‘verlichtingsdenken’ en ‘religie’.
Daarom besloten we bij Kif Kif een kort e-boek te publiceren over de hele kwestie: Islam, het evolutiedebat en beeldvorming. Dit boekje vertrekt daarbij vanuit een soort ‘archetypisch’ tv-debat tussen een imam, een professor en een journalist dat zich enkele jaren geleden op De Zevende Dag ontvouwde. De uitspraken uit dit debat laten immers toe om de verschillende dimensies aan te kaarten die in dit alles van groot belang zijn maar tijdens het debat zelf over het hoofd werden gezien: hoe de kijk op geloof en wetenschap in moderne tijden veranderde, hoe metaforische lezingen van de Koran niet alleen nu maar ook vandaag de serieuzere geleerden inspireerde, hoe de omslag naar een meer anti-darwinistische houding in de islamitische wereld behoorlijk recent is, hoe dat alles bijzonder expliciet verbonden is met debatten uit de christelijke wereld, enz. Door dit en meer uit de doeken te doen, tracht dit essayistische e-boek de relatie tussen islam, het evolutiedebat en de wijdverspreide, problematische beeldvorming te ontbloten.
**
Het essay ‘Islam, het evolutiedebat en beeldvorming’ werd geschreven door Jonas Slaats en wordt beschikbaar gemaakt als epub, mobi en pdf. Hieronder kan u dit e-boekje gratis downloaden.
| Bijlage | Grootte |
|---|---|
| islam_het_evolutiedebat_en_beeldvorming_kindle.mobi | 991.5 KB |
