‘Honey I’m real I exist’: een interview met theatermaker Barbara Claes

De visumprocedures blijken niet simpel te zijn en dan is er ook nog de komst van de coronapandemie, die de zaken er administratief niet makkelijker op heeft gemaakt. Honey I'm real I exist raakt aan verschillende thema’s, zoals afstand, cultuurverschillen, familiehereniging en liefde, en gaat vooral over hoe het samenzijn in liefde vaak niet in de handen van geliefden zelf ligt, maar afhangt van de grillen van overheidsinstanties en de lange, moeizame en bureaucratische visumprocedures.

Hoe zijn jouw ideeën voor de voorstelling ontstaan?
Na mijn opleiding aan het RITCS in Brussel begon ik met theater maken in een collectief genaamd Lucinda Ra. Binnen dit collectief begon ik steeds meer te ontdekken hoe het is om voorstellingen te creëren in alternatieve omgevingen, zoals op een afdeling in de psychiatrie, of in een klein dorp. Dat boeide me en dat wilde ik verder onderzoeken.
 
Laat ik over het maken van dit stuk bij het begin beginnen. Het begin is voor mij het moment waarop ik in 2016 heel impulsief naar India vertrok. Ik wilde het theater daar beter leren kennen en raakte erg onder de indruk van de vorm van theater, Kathakali, die ik in de staat Kerala zag. Dat theater is heel lijfelijk en vertrekt vanuit een binnenwereld. Ik vond het heel magisch om dat te ontdekken tijdens de workshops die ik daar volgde. Het was voor mij een uitdaging om te zien of ik daarvan wat mee zou kunnen pakken in mijn voorstelling.

 
Tegelijkertijd begon er voor mij een ander verhaal te spelen: tijdens mijn verblijf in India leerde ik mijn man kennen. We zijn twee jaar geleden getrouwd en startten een visumaanvraag zodat hij naar België kon komen. Precies toen brak de pandemie uit, waardoor de procedure stagneerde. Door corona is er veel vertraging gekomen in de hele papierwinkel. De coronasituatie vergrootte problemen uit die er eigenlijk daarvoor ook al waren, zoals het feit dat regelgevingen bepalen of jij en jouw geliefde bij elkaar mogen zijn. Daarbovenop kwam ook nog het feit dat mijn man in India maar niet aan zijn geboorteakte geraakte, die hij nodig zou hebben als hij eenmaal in België was. Hij heeft die nog altijd niet. Dat is zo’n absurd idee, dat hij niet kan bewijzen dat hij geboren is terwijl hij wel degelijk geboren is. Ik speel in mijn stuk veel met dat idee dat je je bestaan op papier moet kunnen aantonen en de hele bureaucratie daarrond. Wanneer besta je voor officiële instanties en wanneer besta je niet?

Tijdens het schrijven en de visumprocedure van mijn man begon ik gaandeweg te ontdekken dat er veel mensen in gelijksoortige situaties zitten

Al deze verschillende lagen, het theater in India, het maken van theater hier in België, het huwelijk met mijn man en onze visumaanvraag, begonnen door elkaar te lopen. Daardoor voelde ik opeens de noodzaak om mijn persoonlijke verhaal naar buiten te brengen. Ik ben gewoon beginnen te schrijven. Het schrijven van het stuk, dat zich geleidelijk ontvouwde, liep dus gelijk met de visumprocedure. Bijkomend heeft het schrijven van dit stuk mij in deze onzekere periode van wachten erg geholpen, om de afstand en het gemis en de frustraties om te zetten naar een constructieve betekenisgeving: een creatie.
 
Gebruik je ook de verhalen van anderen in jouw voorstelling?
Ik gebruik de verhalen van anderen niet direct maar wel indirect. Tijdens het schrijven en de visumprocedure van mijn man begon ik gaandeweg te ontdekken dat er veel mensen in gelijksoortige situaties zitten. Ik raakte in facebookgroepen in contact met deze mensen, die ook nood hebben om hun verhalen te delen en raad te vragen. Iedereen zat in hetzelfde schuitje, iedereen moet wachten en iedereen heeft te maken met dezelfde frustraties. Het ene geval is wel extremer dan het andere, afhankelijk van de regelgevingen van het land. Veel koppels hebben elkaar nog veel langer niet gezien dan wij. Er zijn ook mensen die in tussentijd een kindje gekregen hebben en alsnog niet bij elkaar kunnen zijn, of mensen die teruggestuurd werden naar hun land. Dat zijn natuurlijk veel extremere verhalen. Mijn verhaal is in vergelijking met die verhalen nog mild maar ik denk wel dat mijn voorstelling herkenbaar is voor mensen die gelijksoortige dingen meemaken of meegemaakt hebben.
 
Komt het perspectief van jouw man ook aan bod in de voorstelling?
Ondanks dat het theaterstuk ook over ons huwelijk en de procedures die we samen doorlopen gaat, is het wel echt mijn persoonlijke verhaal. Mijn man is wel op een bepaalde manier in het stuk aanwezig omdat het over ons gaat, maar het blijft wel echt vanuit mijn perspectief beschreven. Ik wil niet in zijn plaats spreken en dat kan ik uiteindelijk ook niet. Het is voor hem een hele grote stap om uit India te vertrekken. Bovendien is hij nog nooit in België geweest. Dat is weer helemaal een apart hoofdstuk. Deze voorstelling is echt mijn verhaal. 
 
Is jouw eigen wereldbeeld veranderd door wat je meemaakte?
Ik ben eigenlijk nooit eerder met deze thema’s bezig geweest. Dat is gegroeid door mijn situatie. Ik had nooit gedacht dat dat op mijn pad zou komen. Tijdens mijn verblijf in India wilde ik eerst een theaterstuk maken waarin ik allerlei verhalen over India wilde verwerken. Maar ik bedacht me toen ik in het vliegtuig vanuit India terug naar België zat, dat ik eigenlijk veel te weinig over India wist. Tijdens deze vlucht begon ik te schrijven aan mijn verhaal. Het eerste deel van de voorstelling speelt zich dan ook af op het vliegtuig en is een persoonlijke reflectie op mijn geboorteland België. Toen ik uit het vliegtuigraam naar België keek, dacht ik ineens: zo’n klein land, dit is waar ik vandaan kom, maar wat is het eigenlijk voor land? Wat is België voor mij, van eetgewoontes tot politiek?

Uiteindelijk gaat dit stuk heel simpel over de liefde tussen twee mensen die willen samenzijn, ongeacht de cultuurverschillen, de herenigingsprocedures en alles daarrond

Ik ben opgegroeid in Rotselaar, een katholiek dorp, waar ik was omringd door typische Vlaamse gewoontes en nu ben ik zover weg, in India, getrouwd. Wat betekent dat? Ik realiseerde me ineens dat het veel belangrijker was om juist te bedenken waar ik zelf eigenlijk vandaan kom. In mijn voorstelling wil ik vooral daar mijn persoonlijke reflectie op geven. Ook had ik eerder geen flauw idee van visumprocedures en hoe moeilijk die kunnen zijn en geen idee van hoe het is om zo lang van op afstand te zijn van een geliefde. Het is voor mij een geheel nieuwe ervaring maar ik sta er daardoor wel meer bij stil hoe het moet zijn voor veel mensen.
 
Welke rol speelt het specifieke medium theater en welke uitdagingen waren er? 
Een theatermaker kan zich veel permitteren. Door middel van theater kan ik spelen met fictie en realiteit en met mijn eigen hoedanigheid in het verhaal. Ik wissel daarin het mezelf zijn af met het zeggen en doen van dingen die niet mezelf zijn. Mijn eigen biografie, het verhaal van huwelijk en visumprocedures raken verweven in de voorstelling die deels documentair en deels fictief is. 
 
Eén van de grootste uitdagingen vond ik om een bepaalde afstand te bewaren terwijl het stuk zo persoonlijk is. Ik vond het lastig om niet te vervallen in beklag en om het stuk – ondanks de zwaarte ervan – verhalend en licht te houden. Ook moest ik ervoor waken om de eenvoud te behouden in een allesomvattend thema en niet weg te lopen van de kern van het verhaal, namelijk de liefde tussen twee mensen. Uiteindelijk gaat dit stuk namelijk heel simpel over de liefde tussen twee mensen die willen samenzijn, ongeacht alles daarrond, de cultuurverschillen, de herenigingsprocedures. Daarin zit voor mij de boodschap. 
 
Kan jouw voorstelling bijdragen aan verandering? 
Ik denk niet dat mijn voorstelling heel direct iets kan veranderen maar dat het stuk wel een gesprek mogelijk kan maken over de situatie waar wij, maar ook vele anderen, inzitten. Als mens ga je zo ver als je kunt in dat hele bureaucratische proces, maar het is moeilijk. Het is een heel gek idee dat iemand anders bijvoorbeeld beslist dat ouders niet samen kunnen zijn bij de geboorte van hun kind, of dat er, soms absurde, controles zijn om te zien of het geen het niet om een schijnhuwelijk gaat. De frustratie over het feit dat iemand anders over jouw samenzijn beslist, hebben wij ook zo heel sterk gevoeld de afgelopen periode. Een vriend van me zei mij hier laatst iets over wat me raakte: "je mag niet opgeven want dan is dat toegeven aan die bureaucratie." En dat is inderdaad hoe ik het zie.
 
Deze voorstelling kan openheid creëren voor een gesprek over dit thema, zodat andere mensen ook hun verhalen durven te delen. Uiteindelijk is het van groot belang dat we over deze thema’s blijven praten met elkaar. Daarenboven hoop ik dat deze voorstelling een rol kan spelen in de bewustwording van mensen, over de zwaarte van deze verblijfsprocedures en de situaties waarin mensen die aanvragen hebben lopen, verkeren.

 
In de omgeving van mijn man zijn er bijvoorbeeld veel mensen die vragen waarom hij nog altijd niet in België is omdat velen niet weten hoe moeilijk deze aanvragen zijn. In mijn omgeving zijn er vaak mensen die stereotiepe vragen stellen zoals waarom ik de liefde zo ver weg zoek en niet in België, waar een kritiek of afwijzing in verscholen ligt. Ik hoop dat deze mensen ook komen kijken en misschien meer begrip krijgen zodat ze dingen wellicht wat meer vanuit een ander perspectief kunnen bekijken.
 
Hoe ziet de toekomst er nu voor jullie uit?
Wie weet kan ik mijn man binnenkort hier in België verwelkomen. Het is ook wel wel heel spannend, hoe dat gaat zijn op alle niveaus: cultureel, praktisch, psychisch. Vooral omdat hij hier nog nooit is geweest. Dat zou zo maar een volgende voorstelling kunnen worden. Maar laten we op niets vooruitlopen. Nu eerst Honey I’m real I exist.
 
Wil je Barbara’s voorstelling bijwonen? Hier vind je de speeldata.