Inkijkhoofdstuk 'Over koningen, kruisvaarders en jihadi's'

Op 19 oktober vindt de boekpresentatie plaats van Over koningen, kruisvaarders en jihadi’s - De Levant beschreven door bisschop en historiograaf Willem van Tyrus (ca. 1130- ca. 1186). Dit boek, geschreven door Gust De Preter, biedt een unieke blik op de kruistochten naar het Midden-Oosten. Kif Kif mag een 25 pagina's tellende inkijkhoofdstuk publiceren. Je kan het onderaan downloaden. Het boek is verschenen bij Leuven University Press.

Een voorsmaakje uit het hoofdstuk:

Inleiding

Dit boek wil ook voor de niet-specialist een status quaestionis bieden over leven en werk van Willem van Tyrus, over zijn heimat, de Levant in de twaalfde eeuw, de diverse hoofdrolspelers en partijen alsook een wetenschappelijk onderbouwde visie op het fenomeen kruistochten. Een betere kennis van de kruistochten is niet alleen voor mediëvisten van belang. Net als vandaag was het Midden-Oosten in Willems tijd het strijdtoneel waar de belangen van de grootmachten onderling botsten. Actuele thema’s zoals religieus radicalisme, jihadisme, islamkritiek, religieuze tolerantie, de impact van lokale krijgsheren, de rol van het toeval, van mogelijke andere determinerende factoren op de loop van de geschiedenis of het dilemma engagement voor een hoger doel versus Realpolitik hebben heel wat raakpunten met Willems werk en staan centraal in dit boek.

Naast deze actuele thematiek ligt de focus op de te weinig bekende figuur van Willem van Tyrus. Bij alle historische info, volgt dan ook, waar mogelijk, een toelichting over zijn standpunt of visie. Eerder specialistische thema’s, zoals de tekstoverlevering, de diverse manuscripten, de tekstedities en de taal- en stijlkarakteristieken van Willems werk krijgen hier minder aandacht. Ze worden echter uitgebreid behandeld in de inleiding op de vertaling online.

De meeste historici, gespecialiseerd in de kruistochten, zijn het volmondig eens. Het werk van Willem van Tyrus, prelaat, rijkskanselier en historiograaf, over de geschiedenis van het Koninkrijk Jeruzalem, vanaf de prediking van de Eerste Kruistocht (1095) tot de nadagen van de regering van de melaatse koning Boudewijn IV (1184), is niet alleen de meest belangrijke eigentijdse en lokale bron voor die periode maar ook een monument van middeleeuwse Latijnse historiografie tout court.

In 1986, ongeveer 800 jaar na het overlijden van Willem van Tyrus, publiceerde de eminente Nederlandse filoloog en mediëvist Robert B.C. Huygens een schitterende nieuwe wetenschappelijke editie van Willems werk. Bijna 25 jaar eerder had hij een verloren gewaand tekstfragment in een dertiende-eeuws Vaticaans manuscript ontdekt, waarop hij besloot heel het werk opnieuw uit te geven. Deze herwerkte editie verscheen in twee delen bij Brepols onder de titel Chronicon in de reeks Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis (CCCM 63-63A). Sindsdien wordt deze uitgave door filologen unaniem erkend als het prototype van de ideale teksteditie. Maar ook voor historici vormt deze tekst de enige betrouwbare editie van Willems kroniek. Tot op heden verscheen er nog geen vertaling van Huygens’ kritische teksteditie. Historici en kruistochtspecialisten blijven, bij gebrek aan alternatief, letterlijk citeren uit de Amerikaanse vertaling van 1943 (Babcock-Krey), gebaseerd op de teksteditie van 1844 in Recueil des Historiens des Croisades, weliswaar meestal met enig voorbehoud voor de onvolledigheid en de mogelijke onnauwkeurigheden.

Meer dan waarschijnlijk heeft het ontbreken van een recente, op de beste teksteditie gebaseerde vertaling, te maken met de lengte van Willems Chronicon. In de editie van Huygens beslaat die maar liefst twee volumes en meer dan 900 pagina’s. Dertig jaar na zijn baanbrekend werk heb ik mij toch aan die uitdaging gewaagd, met het nodige respect zowel voor Willem van Tyrus als voor professor Huygens.

Voor deze publicatie ben ik Veerle De Laet en Viktor Emonds van UPL zeer erkentelijk. Zij vatten het originele idee op om het werk in twee luiken te publiceren: een volledige vertaling online (www.upl.be/OverKoningen) en daarnaast in boekvorm een inleidend werk over Willem van Tyrus met capita selecta uit zijn lijvige kroniek. Ook hun feedback in de loop van de eindredactie was zeer verrijkend.

Dit boek is op diverse plaatsen ‘gelardeerd’ met relevante vertaalde fragmenten uit Willems werk. Voor mijn vertaalwerk ben ik in de beginfase veel dank verschuldigd aan Bart Janssens, uitgever bij Brepols, bij wie het copyright van de teksteditie van Huygens berust. Bart moedigde mij aan bij de immense vertaalklus en bracht mij in contact met professor Huygens. Maar ook aan Jorn De Cock, historicus, Midden-Oostenspecialist en journalist, met wie ik diverse kruisvaartsites in Libanon en Syrië bezocht heb. Zijn interesse voor het werk van Willem van Tyrus en de inspirerende correspondentie over door mij al vertaalde fragmenten betekenden een extra stimulans voor het vertaalwerk en voor deze publicatie.

Achteraan vindt de geïnteresseerde lezer een lijst van geconsulteerde werken en artikels. Deze bibliografie werd opgebouwd in de loop van het vertaalwerk en vormt ook de basis voor deze introductie op Willem van Tyrus en voor de contextuele situering van de vertaalde fragmenten. Om een ellenlange vervelende lijst voetnoten te vermijden, is in voetnoot alleen de precieze referentie terug te vinden bij letterlijke citaten of bij de individuele opinie van één bepaalde auteur. Dezelfde pragmatische werkwijze werd gevolgd bij namen van historische figuren of betrokken partijen. Uiteraard komen die vaak voor in de tekst, maar ook hier werden zo veel mogelijk voetnoten vermeden. Via de index achteraan is hierover telkens meer informatie te vinden. 

Gust De Preter