Superdiversiteit
We leven vandaag de dag in tijden van superdiversiteit. Van homogene naties is er in de wereld geen sprake meer. Niet alleen is er diversiteit, er is een enorme diversificatie van de diversiteit. Ook binnen een nationaliteit is er een nooit geziene diversiteit: Er zijn Peruaanse, Afghaanse en Marokkaanse hipsters, net zoals er Indische, Congolese hiphoppers of moslims zijn. Deze superdiversiteit wordt veroorzaakt door de snelle veranderingen die samenlevingen doormaken en steeds meer globaal verbonden zijn en de verhoogde mobiliteit van mensen. Wat voordien als afwijkend werd gezien, wordt in superdiverse samenlevingen de regel. De nieuwe sociale en culturele gedragspatronen die de migrant ontwikkelt heeft, zijn voor een belangrijk deel virtueel geworden. Dat zorgt voor veranderingen in de cultuurproductie, identificatie en identiteitsvorming. Dat is niet alleen voor migranten zo, maar ook voor de andere leden van de bevolking. Elkeen leeft vandaag in meer of mindere mate in een globale context. Ook zij ontwikkelen online complexe netwerken die nooit eerder mogelijk waren. Onze levens verlopen zowel on- als offline, wat nieuwe vormen van identiteitsproductie oplevert. Deze identiteitsproductie wordt steeds meer gezien als een ‘life project’, waarbij men een identiteit bewust construeert binnen bepaalde subculturen of hegemonieën. Dit doen we aan de hand van producten die een zekere uitstraling met zich meekrijgen.
Superdiversiteit manifesteert zich niet enkel binnen de nationaliteit of de herkomst van een persoon, maar komt ook tot uiting in de verschillende religies die mensen aanhangen en verschillen binnen één religie.
Religie en Superdiversiteit
Het religieuze landschap in Vlaanderen is veel complexer en veel diverse dan vaak wordt aangenomen. Het idee van religieuze superdiversiteit omvat twee aspecten, één kwantitatief en één kwalitatief
In de eerste plaats zijn er in Vlaanderen meer religies en levensbeschouwingen, te vinden dan de meeste mensen zouden vermoeden. Naast de traditionele religies als het christendom, het Jodendom en de islam vind je ook oosterse geloofsovertuigingen zoals het Sikhisme, het jainisme en het boeddhisme. Ook oosters geïnspireerde bewegingen zoals de hare krishna’s of volledig nieuwe bewegingen zoals Scientology, zijn in Vlaanderen vertegenwoordigd.
Daarnaast wordt de complexe en superdiverse aard van het religieuze landschap ook in de hand gewerkt door de enorme diversiteit die er in al deze religies te vinden is. Zo zijn er in het christendom grote verschillen tussen de katholieken, de protestanten (die zelf ook nog eens vertakt zijn: pinksterbewegingen, evangelisch christenen, …) en jehova’s getuigen. Ook kunnen niet alle moslims (o.a. Soennieten, sjiieten, soefi’s, …) over dezelfde kam gescheerd worden. Ook binnen het Jodendom heb je liberale, conservatieve en orthodoxe Joden die elk verschillend te herkennen zijn. Het internet heeft er voor gezorgd dat steeds meer mensen een zeer individuele interpretatie van ‘hun’ religie bijeen kunnen googlen. Tevens kunnen ze geïntegreerd zijn in translokaal georganiseerde religieuze niches. Al deze vertakkingen zorgen ervoor dat er sprake is van een enorme, kwantitatieve, superdiversiteit.
Naast het enorme kwantitatief diverse religieuze landschap, is er ook sprake van een sterke kwalitatieve diversiteit. Mensen met eenzelfde levensbeschouwing hebben vaak een zeer uiteenlopend profiel en dus ook een andere identiteit. Zo is het veel te simplistisch om te stellen dat mensen enkel hun religie zijn. Zo hebben sommige mensen het idee dat men het denken en handelen van alle moslims, kan afleiden uit enkele koran verzen. Door zulke veronderstellingen te maken, wordt de complexiteit van cultuur en identiteit geheel verwaarloosd. Identiteit is een construct dat sterk afhankelijk is van de context. Iemand zijn religie bepaalt zeker niet alle waarden en normen die deze persoon met zich meedraagt. De werkelijkheid is veel complexer dan dat. Iedere persoon heeft een unieke levensgeschiedenis die mee bepaalt wie je bent. Identiteit wordt gevormd door een eindeloos aantal factoren die gaan van gender, politieke, religieuze en sociaal economische elementen tot de verschillende socio-culturele niches als muzieksmaak, subcultuur, etc. waarin we ons bewegen. Het zijn dus zeker en vast niet alleen de grote categorieën die van belang zijn voor de vorming van onze identiteit. Mensen bouwen hun identiteit in een zekere context en religie is zeker niet de enige bouwsteen voor die identiteit van een persoon. Mensen gaan juist verschillende niche culturen gaan combineren, die elk van belang zijn naargelang de context. De veronderstelde monopolie van religie op levensstijl en identiteit gaat op die manier dus verloren. Een Vlaamse die zeer streng katholiek is opgevoed en zich bekeerd heeft tot het Sikhisme is duidelijk heel anders dan een Indische Sikh die naar België gemigreerd is en hier mee op het land werkt.
Aan de hand van interviews, willen we in dit dossier de diverse levensbeschouwingen die in Vlaanderen te vinden zijn in kaart brengen en aantonen dat religieuze personen, mensen zijn zoals jij en ik.
