Lumumba is een film die met vastberaden hand werd geregisseerd door de Haïtiaanse filmmaker Raoul Peck, die in Kinshasa is opgegroeid. Het is een boeiend verhaal dat complexe geopolitieke materie duidelijk weet te communiceren.
De opening van Lumumba (2000) is een heel kritische kijk naar een tijdperk: zwart-witte archieffoto’s en kleurrijke fictie contrasteren twee levensstijlen in koloniaal Congo. De blanken genieten van schone tijden. De zwarten zien er minder vrolijk uit. We zien beelden van zwarte soldaten en blanke officieren. Zwarten dragen een lading zo groot als henzelf terwijl hun blanke bazen ernaar kijken. Champagne, fruit en speenvarken aan de ene kant, kettingen en zwepen aan de andere. Trotse en voldane blanke blikken. Beschaamde en machteloze zwarte blikken. Plechtigheden, zowel in bewegend kleur als in verouderd sepia, geven ons een idee van de inspanning die gedaan wordt om het tijdperk op een accurate manier weer te geven. Sommige scènes komen perfect overeen met bestaand archiefmateriaal: “ceci est une histoire vraie”.
We beginnen met het einde, we weten het toch allemaal. Een anonieme autocolonne doorkruist Katanga. Ze vervoeren drie gefolterde mannen die zullen sterven en wiens lichamen zullen verdwijnen. “Pas de sepulture, pas de lieu de peregrinage. Même mort, je leur faisait encore peur” denkt Patrice Émery Lumumba, in de achterbank van een schuddende auto. Twee Belgen zouden achteraf zijn lichaam zodanig verwerken dat er niks van hem zou overblijven. Alhoewel, blijkbaar vond één van hen het toch gepast om souvenirs te bewaren.
Na deze misselijkmakende inleiding mag de film écht beginnen: de machtspelletjes tussen de ontspruitende machten van een land dat niet was bedoeld om zichzelf te besturen, dienen om de centrale personages voor te stellen. Al vanaf de eerste scènes is het duidelijk hoe krachtig de gelaagde vertolking van Eriq Ebouaney is. Lumumba, het personage, is inspirerend en naïef, assertief en onzeker, intellectueel maar autodidact, elegant en volks, een bierverkoper die premier is geworden. Lumumba, de film, illustreert de geschiedenis met een zachte voice-over zonder pedagogische pretenties. De andere spelers zijn daar ook allemaal aanwezig. Mobutu, eerst journalist in spe, dan meedogenloze tiran. De welgestelde Tshombe en zijn CONAKAT, heersers van Katanga. Kasa-Vubu, achterdochtig en dubbelzinnig. Bwana Kitoko dans le radio. Le MNC en de ronde tafel gesprekken in Brussel. Rumba, racisme, arrogantie, intriges en pan-Afrikaanse dromen van burgerlijke ongehoorzaamheid. Na 80 jaar van uitbuiting van mensen, van ivoor, rubber, diamant, koper, mangaan en zink, is het dringend tijd voor onafhankelijkheid.
Lumumba is een film die met vastberaden hand werd geregisseerd door de Haïtiaanse filmmaker Raoul Peck, die in Kinshasa is opgegroeid. Het is een boeiend verhaal dat complexe geopolitieke materie duidelijk weet te communiceren. Het is grotendeels een chronologische vertelling die geldt als re-enactment van de laatste maanden in het leven van Lumumba. Het is een correcte mise en scène van het resultaat van onderzoeken rond de moord en een reconstructie van de internationale interesses betrokken bij de Congolese crisis die na de onafhankelijkheid zou plaats vinden.
Lumumba is niet de eerste verfilming van deze duistere bladzijden uit de geschiedenis, maar de film overstijgt met gemak de Italiaanse verfilming van Valerio Zurlini, Seduto alla sua Destra (Black Jesus, 1968), die naast verandering van namen, ook eindigde met de waarschuwing dat gelijkenissen met waargebeurde verhalen en bestaande personen, niks anders konden zijn dan toeval. Black Jesus is een soort Congolese The Passion of Christ. Het gebruik van religieuze iconografie maakt van Lumumba een bijna Bijbelse martelaar terwijl zijn afwezigheid hem ook een mystieke aura schenkt in La mort d’un prophète (1992), Peck’s creatieve documentaire over Lumumba. Beide films schenken groot belang aan de geest van de Congolese leider en geven op die manier aan dat zijn dood veel verder gaat dan de verdwijning van een lichaam. Peck’s portret in Lumumba is anderzijds dat van een man. Een integere man, dapper en trots. Een man met zwaktes en sterktes, maar vooral een man die te ongemakkelijk was voor de gevestigde structuren.
Net zoals in een klassieke Hollywood vertelling wordt de orde hersteld op het einde. Met Mobutu aan de macht komt er vrije spel voor Westerse interventie en ontginning net zoals vóór de onafhankelijkheid. Maar anders dan in een klassieke Hollywood verhaal, is deze herstelling van de oude orde geen happy ending. Integendeel, het is de triomf van het imperialistische kwaad, mogelijk gemaakt door een man die zich God waande, een elegante man met een zwarte bril en een luipaardhoed.
Lumumba (2000) van Raoul Peck, wordt geprojecteerd op 19.02 in Cinema Zuid, in het kader van de conferentie “The Iconography van Lumumba and the Work of Raoul Peck”. Ook de documentaire ‘La mort d’un prophète’ zal worden getoond op 17.02 in aanwezigheid van de regisseur.
