“Ze vreten ons land kaal en pakken onze huizen, onze zorg en ons geld. Nog meer islam. Nog meer ellende. Omdat het kabinet onze grenzen voor gelukszoekers weigert te sluiten.” Het was een tweet van PVV-leider Geert Wilders die in februari vorig jaar maar weinig opzien baarde. Het racisme van Wilders was na meer dan 30 jaar in de Tweede Kamer compleet genormaliseerd, met behulp van de gevestigde rechtse partijen en de media.
Wilders is er in de afgelopen decennia in geslaagd om van zijn leugen dat het woningtekort in Nederland en de afbraak van de verzorgingsstaat een gevolg zijn van ‘massa-immigratie’, mainstream gedachtegoed te maken.
Waar uitspraken als ‘Nederland voor de Nederlanders’ de Centrumpartij van Hans Janmaat in de jaren ’80 nog in een totaal sociaal en parlementair isolement brachten, is dat soort taalgebruik sinds de jaren 2010 normaal geworden. Een analyse die De Groene Amsterdammer vier jaar geleden maakte van parlementaire tussenkomsten tussen 1996 en 2018 laat zien dat naast de PVV, ook PvdA, CDA en SP steeds vaker spraken over ‘opkomen voor de gewone Nederlander’.
De VVD liet de vorige regering vallen omdat coalitiepartners ChristenUnie en D66 niet akkoord gingen met een verregaande inperking van het recht op gezinshereniging
Ook tijdens de afgelopen verkiezingscampagne was de PVV lang niet meer de enige die mensen op de vlucht als zondebok aanwees voor maatschappelijke problemen. De VVD liet de vorige regering vallen omdat coalitiepartners ChristenUnie en D66 niet akkoord gingen met een verregaande inperking van het recht op gezinshereniging, en pleitte er ook in haar laatste verkiezingsprogramma voor dat ‘de instroom’ omlaag moest. De nieuwe partij Nieuw Sociaal Contract van ex-CDA’er Pieter Omtzigt kwam tijdens de campagne met een ‘migratieplafond’ van 50.000 mensen per jaar. De BoerBurgerBeweging, een partij die werd opgericht en gefinancierd door de agro-industrie, wil dan weer maximaal 15.000 asielzoekers per jaar toelaten. Allemaal zijn ze het erover eens: Nederland ‘kan de instroom niet aan’.
Naast ontmenselijkend (mensen op de vlucht worden met watermetaforen tot een bedreigende ‘golf’, ‘overstroming’, of ’tsunami’ gemaakt) is deze retoriek ook racistisch en bedrieglijk. Door angst te zaaien over migratie, leiden partijen als de VVD hun kiezers af van de werkelijke oorzaak van maatschappelijke problemen zoals de woningcrisis: hun eigen beleid. Wonen is in Nederland onbetaalbaar geworden omdat VVD, CDA maar ook PvdA, D66 en ChristenUnie, het aantal sociale huurwoningen hebben afgebouwd en de private huurmarkt hebben gedereguleerd.
‘Gematigde’ opstelling leidde tot nog verdere normalisering
Sinds een minderheidsregering van VVD en CDA met ‘gedoogsteun’ van de PVV in 2010, besloot toenmalig VVD-leider Mark Rutte dat samenwerken met Geert Wilders niet voor herhaling vatbaar was. Dat had ook te maken met Wilders’ racistische uitspraken in 2014, toen hij tijdens een partijbijeenkomst aan het publiek vroeg of zij ‘meer of minder Marokkanen’ wilden, en nadat het publiek ‘minder, minder’ scandeerde aangaf dat ‘hij dat ging regelen’.
‘Geert Milders’, noemden de journalisten hem al grappend, en hielpen de normalisering van racisme zo naar een nieuw dieptepunt
Maar direct nadat Rutte afgelopen zomer stopte als VVD-lijsttrekker, maakte zijn opvolger Dilan Yeşilgöz-Zegerius duidelijk dat zij wél openstond voor een samenwerking. Op de vraag of Yeşilgöz-Zegerius vond dat Wilders zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraken moest terugnemen, gaf ze aan dat ze integendeel ‘vooruit wilde kijken’ en openstond voor een frisse start.
Wilders greep de uitspraken van Yeşilgöz-Zegerius aan om zich in de aanloop naar de verkiezingen van gisteren een ‘gematigder’ imago aan te meten. De PVV-leider werd daarbij geholpen door de Haagse politieke verslaggevers, die een opeenvolging van artikels schreven over de nieuwe toon van Wilders. Daarbij verdwenen zijn nog even racistische partijstandpunten, een ‘asielstop’ en ‘de Nederlander weer op 1’, naar de achtergrond. ‘Geert Milders’, noemden de journalisten hem al grappend, en hielpen de normalisering van racisme zo naar een nieuw dieptepunt.
Het doet denken aan hoe Vlaamse media het Vlaams Belang de afgelopen jaren salonfähig maakten, door Tom Van Grieken in interviews een podium te bieden en hem te framen als 'ideale schoonzoon'.
Cordon sanitaire
Een dag voor de verkiezingen gaf VVD-leider Yeşilgöz-Zegerius nog aan dat ze zou weigeren deel te nemen aan een regering met Wilders als premier. NSC-leider Omtzigt zei vorige week hetzelfde: "Je kan als partij alleen een regering vormen met partijen die zich houden aan de klassieke grondrechten.”
Zowel VVD-kiezers als NSC-kiezers hebben woensdag gestemd voor een partij die Wilders op dat moment nog uitsloot als premier
Helaas blijken die principes vandaag al te wankelen. “Er rust een zware verantwoordelijkheid op de schouders van alle politici om te zien hoe het land het beste bestuurd kan worden,” gaf Omtzigt aan tegenover de Volkskrant. Ook Yeşilgöz-Zegerius kwam al terug op haar uitspraak van eergisteren: in een persconferentie kondigde ze aan ‘met haar partij in gesprek te gaan’ of een deelname aan een regering onder leiding van Wilders mogelijk zou zijn.
Wilders zelf geeft aan dat zijn partij na de verkiezingsoverwinning van gisteren ‘niet meer te negeren’ is. Dat is natuurlijk niet waar. Elke coalitie van meer dan 75 zetels in de Tweede Kamer vertegenwoordigt opgeteld een meerderheid van de Nederlandse kiezers. Dat kan dus ook een combinatie GroenLinks-PvdA, VVD, NSC en D66 zijn. En zowel VVD-kiezers als NSC-kiezers hebben woensdag gestemd voor een partij die Wilders op dat moment nog uitsloot als premier. Nederland heeft geen traditie van een cordon sanitaire, maar op dit moment is het nog de enige hoop.
Moge wat er gisteren in Nederland gebeurd is bovendien een les zijn voor Belgische 'gematigde' partijen: het overnemen van anti-migratieretoriek haalt extreemrechts niet de wind uit de zeilen, maar speelt hen juist in de kaart.
Foto: demonstratie tegen racisme, na de minder Marokkanen-uitspraak van Geert Wilders. (CC) Alex Proimos
Over de auteur:
Stef Arends is eindredacteur bij Kif Kif. Eerder werkte hij drie jaar als journalist bij de vaste redactie van de onderzoekswebsite Apache.be. Hij wil met zijn journalistieke werk opkomen voor mensenrechten en een gelijke samenleving. Stef is te bereiken via [email protected] en +31646950236.
