Ik denk dat we in onze huidige samenleving vooral solidariteit missen, en hervallen zijn in een erg individualistische mindset.
Kif Kif sprak met Irina Ilisei, een activiste, onderzoekster, en civic education trainer uit Roemenië die kort iets meer over haar werk zal vertellen tijdens de eerste dag van onze summer school.
Ze behaalde haar PhD over ongelijke onderwijskansen voor Roma na gestudeerd te hebben aan de National University of Political and Administrative Studies in Roemenië en aan Mannheim University in Duitsland, en richt zich als onderzoekster aan het Research Associate at The Centre for Romani Studies (NUPSA) en voor de Council of Europe op de participatie van Roma in besluitvorming op het vlak van onderwijs.
Kan je iets meer vertellen over jezelf, en je achtergrond als academica en activiste?
Zoals zovele anderen, ben ik op verschillende professionele vlakken actief: Ik werk als onderzoekster, trainer, community facilitator, en activiste. Ik focus vooral op de volgende onderwerpen: Gender, minderheden, onderwijs en active citizenship.
Ik kom uit de sociale wetenschappen, en ben opgeleid in de sociologie. Twee jaar geleden behaalde ik mijn PhD, en in mijn PhD-thesis ging ik vooral in op de participatie van Roma in het onderwijs. Momenteel ben ik bezig met empirisch onderzoek naar het engagement van kansarme ouders – vaak Roma van etniciteit en afkomst – wat betreft de educatie van hun kinderen, en de vooruitgang die zij maken op school. Daarnaast leid ik Plural Association, en werk ik samen met een kleine groep ngo’s aan een project rond non-formal citizenship education. Met deze organisatie organiseren we verschillende seminaries voor jongeren en onderwijzers omtrent de onderwerpen van genderrollen, diversity awareness, en het belang van sociale inclusie.
Tot slot ben ik ook stichtend lid van een feministische ngo in Boekarest, Front/Feminism Romania genaamd.
Wanneer werd voor het eerst je interesse in de term gender geprikkeld? Waar en hoe ben je deze notie voor het eerst tegengekomen? Is genderstudies eigenlijk een populaire discipline in Roemenië? En is deze discipline bovendien al academisch geïnstitutionaliseerd?
Gender is een onderwerp dat nog niet zo zichtbaar is in Roemenië. Maar er zijn uiteraard ook in onze Roemeense samenleving duidelijk afgebakende genderrollen en verwachtingen omtrent gender. Zoals in de meeste delen van de wereld, wordt gender gezien als een natuurlijk gegeven; iets dat vaststaat en waar niet over onderhandeld kan worden. Bovendien heeft de term feminisme geen goede reputatie hier in Roemenië, voornamelijk omdat men veelal niet goed weet wat feminisme juist inhoudt.
Omdat ik zelf opgroeide in deze omgeving, wist ik niet veel over gender en feminisme voor ik aan mijn hogere studies begon. Ik weet wel nog dat ik als tiener verveeld zat over het feit dat er allerlei gegenderde verwachtingen waren waaraan ik moest voldoen, maar voor de rest dacht ik er niet veel over na. Tijdens mijn studies in politieke wetenschappen werd ik me veel meer bewust van de bestaande sociale omgeving, en tijdens een aantal onderzoeksseminaries werd er ook expliciet ingegaan op het thema van genderongelijkheden. Vervolgens volgde ik tijdens mijn verblijf in Duitsland de mediadebatten rond moslimvrouwen in westerse landen, en toen begon ik me meer en meer te interesseren in vrouwenrechten en de verschillende vormen en uitingen van genderongelijkheid.
Daarna specialiseerde ik me tijdens mijn masterstudies in gender- en minderhedenpolitiek. Dit was voor mij eigenlijk de eerste keer dat ik in Roemenië binnen een academische context het fenomeen van gender kon bestuderen. Deze master werd overigens door professor Mihaela Miroiu opgericht, die een zeer bekende feministische figuur is in Oost-Europa, en ik ben haar erg dankbaar dat ze mij heeft geholpen met het zetten van mijn eerste stappen in het feministische denken. Zij heeft echt moeten vechten om dit programma te kunnen opstarten!
Wat denk jij over de politieke analytische tool van intersectionaliteit of kruispuntdenken? Is dit een tool of perspectief dat veel wordt gehanteerd in de Roemeense academische en/of activistische wereld?
Het feminisme in Roemenië is vooral een nichedomein binnen het bredere activistische veld. Waardoor intersectionaliteit nog een minder gekend en bekend concept is.
Niettemin is intersectioneel denken voor de groep van feministische vrouwen waarmee ik werk in Roemenië enorm belangrijk. Ik bewonder het werk van mijn Roemeense collega’s die een lokaal Roemeens feminisme hebben ontwikkeld enorm, en die focussen op de uitdaging om hun genderidentiteit en etnische identiteit samen te denken. Ik ben van mening dat verschillende soorten van feminismen overal ter wereld bewust moeten zijn van de bestaande machtsstructuren en identiteitscategorieën, zoals sociale klasse, etniciteit, seksuele oriëntatie, body politics, enzovoort, en hoe deze zich kruisen.
Zou je nog iets meer kunnen vertellen over het project rond Roma-rechten waar je momenteel voor de Council for Europe aan deelneemt? Wat is het hoofdonderwerp van dit project juist? En op welke wijze gebruik jij, zowel voor je eigen onderzoek als voor dit project, de noties van gender en diversiteit, en het framework van intersectionaliteit?
Ik werk als facilitator voor het Romact-programma, dat door de Council of Europe geleid wordt. Mijn specifieke rol bestaat er in om samen te werken met lokale overheden om met hen policies, maatregelen en projecten te ontwikkelen voor de verdere inclusie van Roma op lokaal niveau. Hierbij is het vooral belangrijk om de behoeftes en noden van deze mensen te leren begrijpen en alle stakeholders bij het project te betrekken. Gendermainstreaming is een belangrijke dimensie van het programma, maar niet de hoofdfocus.
Als ik vanuit een intersectioneel perspectief naar mijn werk kijk, doe ik eigenlijk erg eenvoudige zaken, zoals ervoor zorgen dat Roma-vrouwen van verschillende leeftijden bij de vergaderingen worden betrokken; ruimte maken voor de stemmen van vrouwen – en specifiek voor de stemmen van jongere vrouwen – en zien dat er voldoende ruimte is zodat ze hun mening, prioriteiten en interesses kunnen uiten en verduidelijken.
Een ander project waar ik me nauw bij betrokken voel en ben, is One Europe, many Realities, een internationaal seminar waarin we jongeren van verschillende landen, zowel Roma als niet-Roma, laten participeren om vervolgens genderrollen en andere identiteitscategorieën te bediscussiëren. Tijdens dit project gebruiken we enkel informele pedagogische methodes, en onderzoeken we alles vanuit zowel een structureel als individueel niveau. In onze discussies valt het altijd op dat het bijvoorbeeld veel uitmaakt of je als vrouw in een arm of rijk gezin wordt geboren, of in een gemeenschap waar onderwijs als belangrijk of onbelangrijk beschouwd wordt… Ik woonde onlangs de derde editie van One Europe, many Realities bij, en ik moet zeggen dat onze discussies steeds erg boeiend zijn!
We horen in België maar weinig over de politieke situatie in Roemenië momenteel. Hoe loopt het daar juist, politiek gezien? Zijn nationalistische politieke partijen daar ook zo populair? Hoe is de situatie voor Roemenië haar minderhedengroepen, en voor Roma en Roma-vrouwen in het bijzonder? Is de situatie van deze groepen de laatste vijf jaar ietwat verbeterd, of is ze net verslechterd? En gebruiken Roemeense policy-makers nog vaak de term multiculturalisme, of zijn er andere termen die men momenteel hanteert?
Tijdens de meest recente EU parlementsverkiezingen was ik blij om te zien dat er in Roemenië geen extreemrechtse partijen hebben gewonnen. Maar ik zie en hoor elke dag rechts-extremisme, misogynie, en anti-gypsism of Roma-discriminatie, en deze zijn zo ingebed in mainstream Roemeense politieke partijen, wat erg beangstigend is…
Een heel hoog aantal van politici van alle Roemeense partijen – inclusief de voormalige president van Roemenië – uitte onlangs erg negatieve zaken over Roma en Roma-vrouwen.
Bovendien zijn er amper discussies over hoe we de bestaande diversiteit in Roemenië zouden kunnen ondersteunen. Vlak voor dat Roemenië bij de EU kwam, is er wel moeite gedaan om een framework op te zetten dat zou leiden tot een meer inclusieve samenleving. Maar dit is direct stopgezet toen Roemenië een onderdeel werd van de EU. En vele activisten zeggen zelfs dat we er sindsdien vele stappen zijn op achteruit gegaan. De hoge cijfers omtrent discriminatie in de Roemeense samenleving tonen dit en beangstigen me.
Heb je als activiste enkele tips voor onze lezers die graag zelf aan activisme zouden doen?
De allerbelangrijkste tip die ik kan meegeven is dat je als activist(e) de behoeftes en de belangen van de groep waarvoor je strijdt nooit uit het oog mag verliezen. Dito voor de sociale realiteit en omstandigheden waarin deze groep vertoeft. Daarnaast is het ook belangrijk om niet paternalistisch op te treden, maar dat je ervoor zorgt dat je de specifieke groep waarvoor je je wil inzetten ondersteunt op zo een manier dat deze groep er ook echt baat bij heeft.
Wat zijn volgens jou momenteel (en voor de toekomst) de belangrijkste uitdagingen voor Europa, en het Europese politieke project in het bijzonder?
Wow! Dat is wel een zeer complexe vraag om te beantwoorden! Ik denk dat we in onze huidige samenleving vooral solidariteit missen, en hervallen zijn in een erg individualistische mindset. Dat is zo voor de mensheid in het algemeen, sociale groepen en landen, meen ik, en dit lijkt niet louter een Europees fenomeen te zijn. Het lijkt me prioritair om meer empathisch vermogen aan te kweken zodat we het perspectief van ‘de Ander’ beter kunnen leren kennen en begrijpen.
Iets waar ik me steeds over op wind als Oost-Europese vrouw, is dat er een enorm aantal aan Roemeense vrouwen Roemenië uit economische noodzaak verlaten hebben en hun families hier hebben achtergelaten om in West-Europese landen aan care work te doen. Daarnaast is er ook een enorme brain drain gaande in Roemenië, maar tegelijkertijd heersen er in deze West-Europese landen wel een populistische anti-immigratie retoriek en klimaat. Ergens worden de contributies van de Oost-Europeanen aan de Europese Unie dus niet erkend, wat niet eerlijk is.
Dit doet vermoeden dat het motto van de Europese Unie, “Unity in Diversity,” niet echt gerealiseerd is in de praktijk, en dat het eigenlijk nooit echt de kernwaarde van het Europese project geweest is…
| Bijlage | Grootte |
|---|---|
| interview_irina_-_edited_english_version_final.pdf | 235.85 KB |
