Sommige beelden staan voorgoed op ons collectief netvlies gebrand. Zoals dat van Alan Kurdi, de driejarige peuter die na een gevaarlijke overtocht, verdronk in de Middellandse Zee en aanspoelde op een Turks strand. Het Syrisch jongetje werd hiermee wereldwijd het symbool voor het lot van de vluchteling. Het beeld van Alan liet bestsellerauteur Khaled Hosseini niet los en inspireerde hem tot zijn nieuw boek Bede aan de zee, een poëtische en ontroerende beeldroman over vluchten, liefde, veiligheid en hoop. Maar in feite zijn het vooral Dan Williams’ wondermooie illustraties die het boek echt verheffen tot een klein kunstwerk.
Khaled Hosseini vertelt het verhaal vanuit het perspectief van een ouder. Op een strand houdt een vader zijn slapende zoon vast terwijl ze wachten op een boot die hen naar veiligere oorden zal varen. De vader haalt nostalgische herinneringen op aan zijn mooi land, voor het aan diggelen werd geschoten. “We werden elke ochtend wakker door het geritsel van de olijfbomen in de wind, (...), de frisse lucht en de zon, een bleke rand van dadelpruim in het oosten.” Williams’ prachtige aquarellen voeren ons naar idyllische plekken met groene landschappen, frisse bloemenvelden en gezellige soeks en pleinen. De vader beschrijft zijn verdraagzame stad Homs: “In de bruisende Oude Stad een moskee voor ons moslims, een kerk voor onze christelijke buren en een grote soek voor ons allen, (...).”
Vanaf dan slaat het verhaal om en worden oorlogstaferelen weergegeven. We lezen nu over “de donkere hemel die bommen spuugde. (...) Hongersnood. Begrafenissen.” Ook Williams’ kleurenpalet volgt mee de sfeer van het verhaal en maakt plaats voor donkere illustraties. Weg is de zon, weg zijn de twintig tinten groen.
Hosseini vertelt ook treffend de pijnlijke realiteit voor oorlogskinderen zoals Marwan die zijn geboren of opgegroeid in een wereld met oorlog. Maar ook het pragmatisme dat kinderen in zulke situaties hanteren. Een nieuwe generatie kent immers geen leven zonder oorlog: “Jij weet dat je van een bomkrater een zwemkuil kunt maken,” zegt Marwans vader.
Het verhaal eindigt aan de rand van de zee, voor Marwan en zijn vader de gevaarlijke oversteek maken. Terwijl hij vanbinnen verscheurd wordt door machteloosheid, stelt de vader zijn zoon gerust. Ondanks de zware toon, eindigt het verhaal met een gebed van de vader. Marwans vader heeft geen andere keuze dan de zee te vertrouwen. Het staat symbool voor de hoop in dit verhaal. En toch...met het huidige harde vluchtelingenbeleid in het achterhoofd, voelt zelfs dat sprankeltje hoop voor de lezer wat ongemakkelijk aan.
Voor lezers die de volumineuze boeken van Khaled Hosseini gewoon zijn, voelt Bede aan de zee erg dunnetjes aan. Hosseini is erg spaarzaam met zijn pen en beschrijft in slechts 48 bladzijden zijn verhaal, met soms zelfs niet meer dan 6 woorden per spread. Maar zullen er ooit genoeg woorden zijn om het leed van vluchtelingen te beschrijven? Bovendien zijn het vooral Williams’ impressionistische aquarel-tekeningen die het verhaal tot het leven brengen.
Niettegenstaande de lengte, is de auteur erin geslaagd om een krachtig en aangrijpend verhaal neer te pennen over hoe een ouder zijn kind probeert veilig te stellen. Tegelijkertijd is het een pleidooi voor een meer humane behandeling van vluchtelingen. De grote verdienste van deze beeldroman is dat hij ook door zijn eenvoud geschikt is voor alle leeftijden.
Bovendien worden kinderen via media blootgesteld aan beelden en verhalen over vluchtelingen, soms op een eenzijdige of contextloze wijze. Bede aan de zee is voor ouders een gelegenheid om thema's als oorlog en ontheemding bespreekbaar te maken met hun kinderen. Bede aan de zee is daarom een te koesteren boek.
Er zijn eindeloos veel verhalen geschreven over de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Verhalen die moeten (en zullen blijven) verteld worden. Laten we dit archief aanvullen met verhalen over tragedies die zich in het nu afspelen. Want zoals Hosseini het zelf verwoordt: “Stories remain our best teachers of empathy.”
Khaled Hosseini, ‘Bede aan de zee’, De Bezige Bij, 48 p. Geïllustreerd door Dan Williams. Vertaald door Wil Hansen.
De opbrengst van ‘Bede aan de zee’ wordt gedoneerd aan de UNHCR, de vluchtelingen-organisatie van de Verenigde Naties, waarvan Khaled Hosseini ambassadeur is.
