Over Bamako Encounters. Tot 26.08.2012 @ Tour & Taxis, BXL.
Het lijkt de bedoeling te zijn dat je heel veel moeite moet doen om Bamako Encounters te bezoeken, want de keuze voor een afgelegen plek als de kelder van Tour & Taxis valt anders moeilijk te verantwoorden. Zelfs als je in Tour & Taxis bent is het nog even zoeken in een gebouw dat op een regenachtige zaterdag het decor lijkt van een zombiefilm. Toevallige bezoekers zullen er dus niet zijn voor de internationaal geprezen Biënnale van Afrikaanse Fotografie. Maar, always look on the bright side of life: iedereen die er geraakt is, heeft er moeite voor gedaan en zal zeker echt geïnteresseerd zijn. Dat kan een luxe zijn in een wereld waarin zoveel mensen tentoonstellingen en musea “diagonaal” bezoeken.
De thematische keuze van de 9de Editie van Bamako Encounters ( i.h.k.v Summer of Photography) leidt tot een heel somber resultaat, maar van bijzonder hoge kwaliteit. Het motto “For a Sustainable World” vertaalt zich in een meer dan begrijpelijke aanklacht tegen het misbruik van Afrika als stortplaats van Europa, tegen de onverantwoorde ontginning van grondstoffen en het geweld dat het continent in de ban houdt in de chaotische postkoloniale era. Is er ook iets positiefs te zien? Ongetwijfeld. Het feit dat dit een boodschap is die door Afrikaanse fotografen (en niet door de zoveelste white savior/ ramptoerist) wordt gebracht, is positief op zich. Dat is op één of andere manier een verzet tegen dat melige beeld van wanhopig slachtofferschap dat de Afrikaanse iconografie domineert, gezien door westerse ogen. Het werk van Zuid-Afrikaans fotograaf Pieter Hugo, portretten van jongeren die uit een stort van verouderde elektronica verkoopbare stoffen recycleren, straalt integendeel waardigheid en strijdlust uit.
Hugo, geen onbekende van de Bamako Encounters, trok naar Ghana om de onmenselijke (en dodelijke) omstandigheden te registreren en om ons te confronteren met de gevolgen van onze drang naar consumptie en onze fixatie met de veroudering van goederen. Op een eerder speelse manier brengt Sophia Baraket aan de andere kant het storten van verouderde Europese auto-onderdelen in Tunesië in beeld. Tegelijkertijd wordt ook een kritische blik geworpen naar het eigen consumptiegedrag, zij het in het kader van de beloofde vooruitgang die de organisatie van de WK-2010 zou brengen voor Zuid Afrika of in het kader van de interactie tussen consumptie en religie. Of de kritiek op religie als een vorm van consumptie. Of omgekeerd.
Het landschap, het hoofdthema van de Summer of Photography, staat ook centraal in het werk van een aantal fotografen, maar altijd in een kritisch kader: de esthetiek achter openluchtmijnen, vuilnisbelten, verroeste boten of olieverspilling creëert een prachtig contrast tussen vorm en inhoud. Het werk van CNN en World Press Photo fotograaf Tsvangirayi Mukwazhi, die vanuit Zimbabwe naar Angola trok om granietmijnen te registreren, is daar een voorbeeld van. De griezelige metamorfose van het landschap en de paradoxale kleinheid van de mens ten opzichte van de vernieling die hij kan veroorzaken, wordt vastgelegd in monumentale beelden.
Ook de zogenaamde klimaatsverandering, die misschien ook nergens meer zichtbaar is dan in de zogenaamde derde wereld, wordt afgeschilderd door verontrustende beelden die bewijzen dat het niet over een mythe gaat. De grootschalige achteruitgang van de ecologische omstandigheden zorgt voor de verdwijning van meren in de Sahel, en de vervuiling van rivieren door de ontginning van olie en andere grondstoffen bedreigt de biodiversiteit van het continent. Dat is al lang geen geheim meer. De foto’s van Nyani Quarmyne in de verzandde Ghanese kust en die van Elise Fitte-Duval in de overstroomde banlieues van Dakar, geven een idee van de machteloosheid van de bewoners tegenover de ramp.
De uitbuiting van expliciete beelden van natuurrampen en bloedbaden waaraan we gewend zijn, staat diametraal tegenover het werk van Jo Ratcliffe in Angola. Hij laat ruimte voor onze verbeelding. Hij weet dat als we een bos zien en begrijpen dat het over een mijnenveld gaat, we al genoeg informatie hebben om de magnitude van het onheil te berekenen. We kunnen ons perfect inbeelden dat onder een stuk grond een massagraf ligt. En dat onze verbeelding misschien een krachtigere weergave is van de gruwel.
Identiteit is ook een belangrijk thema in de tentoonstelling en in een wereld waarin fysieke grenzen worden versterkt voor de gewone mens terwijl er minder en minder grenzen zijn voor financiële en politieke ambities. De foto’s van Zuid-Afrikaan Calvin Dondo zijn een reflectie over de individuele en sociale identiteit in het kader van de huidige migratiestromen. De bijdrage van Ymane Fakhir toont een esthetische zoektocht naar de identiteit van de vrouw in de islamitische context.
De Arabische Lente kon niet ontbreken in deze editie van de Encounters en de meest journalistieke beelden komen dus uit Tunesië en Egypte. Het gevoel van herhaling wordt vermeden door de kwaliteit ervan. Hoewel we al duizenden foto’s gezien hebben van Tahrir en de andere revolutionaire pleinen van het Midden-Oosten, hebben deze beelden toch een onloochenbare kracht. Misschien omdat de aandacht niet zozeer naar de “actie” gaat, maar naar het effect op de mens zelf, die eerder zichtbaar is in een blik in een moment van rust, van nasleep; misschien omwille van de surrealistische aanpak van Nermine Hammam van de bijna mystieke rol van de militairen in de Egyptische impasse: kunst begint wanneer de kunstenaar de realiteit kan verrijken. En daar zijn veel beelden uit deze selectie uit de Biënnale Bamako Encounters in geslaagd: de tentoonstelling is een verzorgde constructie die vertrekt vanuit de schrijnende realiteit van een Afrika dat vandaag de dag nog ver zit van de ideale ecologische, economische, politieke en vreedzame “duurzaamheid”. Een constructie die toch veel verder gaat dan de registratie van de realiteit.
In het kader van Bamako Encounters in Tour & Taxis organiseert BOZAR STUDIOS op 21 juli een bezoek aan de tentoonstelling, opgeluisterd door een ontmoeting met de kunstenaars Kiripi Katembo (DRC), Léon Ouedraogo (Burkina Faso), Raymond Dakoua (Ivoorkust), en Tsvangirayi Mukwazhi (Zimbabwe). Deze fotografen zullen voor het publiek getuigen over de ecologische situatie in hun land, de omstandigheden waarin ze werken en de manier waarop ze fotograferen.
21.07.2012 - 14:00 > 16:30
Vrije toegang
Reservering: [email protected]
---
Orlando Verde is geboren in Venezuela in 1977, maar woont in Antwerpen sinds 2001. Hij is informaticus van opleiding en schrijft en maakt films af en toe. Eigenlijk vertelt hij vooral graag verhaaltjes.
