De startersbrochure “Migreren naar Vlaanderen. Starterspakket voor familiemigranten” is een bijzonder interessant document voor iedereen die zicht wil krijgen op hoe N-VA naar Vlaanderen kijkt in de geglobaliseerde wereld. Immers, als N-VA aangevallen wordt op haar nationalistisch identiteitsconcept laat de partij geen gelegenheid voorbij gaan om te benadrukken dat voor hen de Vlaamse identiteit open is, dat er “geen lijstjes zijn van kenmerken waaraan een Vlaming moet voldoen”(1). Dat N-VA, in tegenstelling tot het Vlaams Belang, Vlaanderen weldegelijk ziet als een open regio: waar iedereen welkom is. Vlamingen zijn immers gastvrij. Vandaag wordt nogmaals duidelijk wat de goede verstaander al wist: dit is louter propaganda. N-VA staat voor een anti-migratie -en assimilatiebeleid in de hoop een romantisch homogeen Vlaanderen op te bouwen.
De homogene natie Vlaanderen
Niet alleen Marokkanen hebben redenen om boos te zijn, ook Belgen en Vlamingen in het bijzonder hebben redenen te over. De startersbrochure draagt immers een ongelooflijk stereotiep beeld van Vlaanderen uit naar de wereld. Uit de brochure kunnen we enkel maar afleiden dat Bourgeois geen enkel idee heeft van hoe het Vlaanderen anno 2012 er in de realiteit uit ziet. Vlaanderen is helemaal geen homogene natie. Iedereen die even de moeite doet om rond zich te kijken weet dat er geen sprake is van een homogene cultuur of homogene waarden en normen die door iedereen gedeeld worden. Hoewel ik hier geboren en getogen ben en dus even Vlaams ben als Bourgeois, denk ik dat ook hij zal erkennen dat onze waarden en normen niet dezelfde zijn.
België en Vlaanderen zijn in de geest van Bourgeois blijkbaar nog steeds homogene gehelen van oorspronkelijke Vlamingen, met in de marge nieuwkomers die ofwel ingeburgerd zijn of nog moeten worden. Hij lijkt niet in te zien dat België sinds de jaren 90 een superdiverse samenleving geworden is(2). Dat uit zich onder andere op het vlak van afkomst. In Antwerpen leven meer dan 170 nationaliteiten, in Gent 160 en in Brussel is er zelfs geen enkele meerderheidsgroep meer. Die superdiversiteit uit zich echter ook in de religie van mensen, in hun legaal statuut, in hun politieke overtuiging, in hun verbondenheid met het thuisland, enz. En die evoluties beïnvloeden zowel de “oorspronkelijke Vlamingen” en “de migranten” of “allochtonen”. Dat betekent dat de vragen: wie is de Vlaming of wie is de migrant en wat zijn hun waarden en normen, onbeantwoordbare vragen zijn.
Bourgeois heeft echter een hele andere blik. Voor hem is Vlaanderen het Vlaanderen van de oorspronkelijke Vlamingen. De historische natie gekneed doorheen de geschiedenis zoals zijn voorzitter zou zeggen. En die Vlamingen delen een geheel aan waarden en normen. Nieuwkomers zijn enkel welkom als ze zich ondergeschikt maken aan die bestaande natie en de waarden en normen eigen maken. Zij moeten zich aanpassen, integreren en assimileren. Ze moeten Vlamingen worden. Die assimilatie gaat ver. Het is niet zo dat nieuwkomers zich moeten schikken naar de wet, ze krijgen een hele resem extra voorwaarden waaraan ze moeten aan voldoen die voor de “oorspronkelijke Vlamingen” niet afdwingbaar zijn: zoals praten met uw buren om maar een voorbeeld uit de brochure te citeren (zie verder meer hierover).
Hoe ziet die Vlaamse natie er nu uit voor Bourgeois. Het eerste en belangrijkste kenmerk is duidelijk de Nederlandse taal. Vlamingen spreken Nederlands, aldus de brochure. Dat die Vlamingen heel veel verschillende Nederlandsen spreken zullen de nieuwkomers pas later ontdekken. De Vlamingen zijn punctueel en leven gezond: ze sporten, stoppen met roken, … En onze ouderen laten we zolang mogelijk thuis, vooraleer we ze naar een rusthuis doen verhuizen. Vlamingen vormen nog echte buurten waar iedereen vriendelijk is voor elkaar. Vlamingen leven niet op straat. Vlamingen houden van rust en zijn gesteld op hun privacy. Ze houden hun straat proper. Ze zijn lid van een vereniging en houden wijk en buurtfeesten. Dat we hier met vooroordelen en stereotypen te maken hebben, moet onderhand duidelijk zijn. Iedereen kent minstens één iemand die aan geen enkele van deze kenmerken voldoet. Kortom, Bokrijk lijkt, in vergelijking met het beeld dat Bourgeois schetst, een progressieve variant te brengen van de Vlaamse natie.
De Vlaamse waarden en normen en de cultuurschock
Vlamingen hebben, zeker in de context van het integratiedebat, ook duidelijke waarden en normen. Volgens de brochure hebben we er drie: het respect voor het individu, de maatschappelijke solidariteit en de scheiding van kerk en staat. Kortom, we krijgen terug een uiterst summiere selectie van de waarden en normen die in onze grondwet staan. Nergens staat het recht op werk, het recht op goede arbeidsvoorwaarden, … Nochtans staan die wel in Belgische grondwet. Hoe het ook zij, via die drie waarden en normen wordt niet alleen een geïdealiseerd beeld van de Vlaming geschetst, het lijkt erop dat die waarden en normen net aangehaald worden in een poging om het contrast te schetsen tussen ons en de ander: om hen te ontmoedigen ook om naar hier te komen. Immers, wij slaan onze vrouwen niet, zo stelt de brochure, wij staan voor gelijkheid man en vrouw en holebi’s (allemaal zaken die de kritische analyse niet doorstaan), … terwijl er vanuit gegaan wordt dat “die nieuwkomers” dat niet doen. Daarom ook deze brochure; om hen te wijzen naar “welk land” ze migreren. De natie is er, die heeft zijn waarden en normen en gebruiken en daar moet de nieuwkomer zich naar schikken: willen of niet. De individuele vrijheid is er dus blijkbaar alleen voor de oorspronkelijke Vlaming. De nieuwkomers moet zich schikken naar onze gewoonten, en dat is niet evident: het zorgt voor een cultuurschock aldus de brochure.
Dat veronderstelt natuurlijk dat de auteurs van deze brochure ervanuit gaan dat “de cultuur en gewoontes van die Vlamingen” helemaal niets gemeen hebben met de cultuur van de nieuwkomer. Dat zorgt ervoor dat nieuwkomers die naar hier komen, terug volgens de brochure, in shock geraken. Een cultuurshock: ze missen hun familie, ze voelen zich vreemd, ze voelen zich niet thuis, ze worden triestig en zelfs wanhopig. Het gevolg is dan: de migrant plooit zich terug op zichzelf en wordt aldus een probleem in de samenleving. Qua ontmoediging kan dat tellen voor de migranten, die hier als halve barbaren neergezet worden.
We zien hier dus een klassiek nationalistisch perspectief aan het werk. Eén volk, één cultuur en één taal is het fundament van de gedachtegang onderliggend aan die brochure. De wereld wordt dan ingedeeld in naties die van elkaar verschillen en net door die verschillen botsen ze. Ze veroorzaken een cultuurclash. Nieuwkomers moeten daarom liefst ontmoedigd worden om naar Vlaanderen te komen. En als ze toch komen, dan moeten nieuwkomers ingeburgerd worden, als het kan in het thuisland. Immers als dat niet gebeurt dan komt het voortbestaan van de harmonieuze natie Vlaanderen in het gedrang. Inburgering of assimilatie is dan de oplossing.
Inburgering en paternalisme
Inburgering, zoals dit gedefinieerd wordt in deze brochure, gaat in feite over assimilatie. Het gaat niet over het vinden van werk, het gaat niet over het respecteren van de wet: het gaat over culturele assimilatie. Centraal element is hierbij dan terug, zoals in elk nationalistisch discours: het aanleren van de taal. Eenmaal die taal aangeleerd zou zijn (wanneer is dat en wie bepaalt dat, blijft onduidelijk) dan zouden de poorten van de gelijkheid opengaan: dan kan je werk vinden, dan ben je deel van de samenleving, dan zullen mensen spreken tegen je. Dan pas kan je gelukkig worden. Dit punt wordt meermaals geïllustreerd door allochtone getuigenissen in de brochure die telkens herhalen: zonder Nederlands ben je niets. Dat zo meteen duidelijk wordt dat Nederlands kennen gebruikt wordt als een uitsluitingsinstrument neemt men er blijkbaar graag bij.
Maar er is meer. Nieuwkomers moeten onze waarden en normen eigen maken. Immers, zo stelt Bourgeois in Knack: “'De grote meerderheid van de migranten is onwetend over onze normen en waarden.'”(3) Onderliggende premisse is natuurlijk dat Vlamingen een geheel aan gebruiken, waarden en normen hebben. Dat Marokkanen en andere niet-EU-migranten heel andere waarden en normen hebben. En dat ze die waarden en normen en gebruiken achter zich moeten laten als ze naar België komen. Dan moeten ze Vlamingen willen worden. Wat zijn nu die waarden, normen en gebruiken die nieuwkomers moeten laten vallen? Ze moeten net zoals de Vlamingen echte buurtmensen worden die straatbarbecues en wijkfeesten organiseren. Ze moeten leren niet op straat te leven, maar binnenskamers. Ze moeten leren de rust te bewaren na 10u. Ze moeten de straat proper houden, ze moeten Vlamingen verwittigen vooraleer ze komen. Ze moeten stil zijn na 10 uur ‘s avonds en hun huisvuil sorteren. Ze moeten aanvaarden dat hun godsdienstvrijheid ondergeschikt is aan de wet (en dus niet deel van de wet?). Ze moeten vooral leren hun vrouwen en kinderen niet te slaan.
De starterskit als ontmoedigingsstrategie
De starterskit bestaat dus uit een arsenaal aan stereotypen en vooroordelen. Vlaanderen wordt tegen de realiteit in verbeeld als een homogene natie. Een homogene natie die bovendien nooit zo bestaan heeft en nooit zo zal bestaan. Zelfs de woonplaats van Bourgeois, Izegem, voldoet niet aan dit beeld van Vlaanderen. En net daarom is deze brochure interessant: ze toont het ideaalbeeld van Vlaanderen voor N-VA. Ze toont het beeld van het Vlaanderen waar N-VA wil aan bouwen. En dat beeld is niet rooskleurig te noemen. De brochure maakt ook duidelijk hoe N-VA naar nieuwkomers en dus naar diversiteit kijkt: als een barbaar die onze waarden en normen niet alleen niet kent, maar ze verwerpt. En dus zijn er maar twee opties: het ontmoedigen van integratie en als ze dan toch komen: dan moeten ze worden zoals “wij”. Wij?
Ico Maly is coördinator van Kif Kif en doctoraatstudent aan Tilburg University waar hij zijn proefschrift aan het afwerken is over de retoriek van N-VA getiteld: In naam van de democratie.
Bronnen
(1) Wilfried Vandaele & Lieven Dehandschutter, 20 oktober 2010: De vooroordelen van 200 culturele iconen: http://www.n-va.be/nieuws/opinie/de-vooroordelen-van-200-culturele-icon…
(2) Blommaert, J. 2011: Superdiversiteit: http://www.kifkif.be/actua/superdiversiteit of Blommaert, J. & Rampton, B. (2012) Language and superdiversities.
(3) Knack, 09/05/2012: Brochure van Bourgeois zet kwaad bloed bij Marokkanen http://www.knack.be/nieuws/belgie/brochure-van-bourgeois-zet-kwaad-bloe…
