[Aflevering 2] De Wever for president?

Het dieet van De Wever, zijn deelname aan de Antwerp 10 Miles en de grote ‘doet hij het of doet hij het niet’-show rond zijn kandidaatstelling voor burgemeester van Antwerpen zijn maar de eerste kleine stapjes in een ongemeen lange en pompeuze verkiezingscampagne. En opvallend, het is De Wever die hierbij centraal staat. De verkiezingsaffiches met De Wever erop poppen niet alleen in Antwerpen op, maar over heel Vlaanderen: van Kasterlee, Rumst, Grimbergen en Roeselaere, tot en met Niel, Zingem, Boom en Maasmechelen. De affiches van De Wever zijn alomtegenwoordig: het lijkt wel of hij in elke Vlaamse gemeente op de lijst staat en er voor de burgemeesterssjerp gaat. Meer nog, het lijkt alsof hij presidentskandidaat is.

Je kunt niet om De Wever heen. Hij bezoekt Antwerpen Noord en de camera’s van Terzake reizen mee. Lesley Anne Poppe toont in Dag Allemaal haar bezorgdheid voor de vrouw van De Wever die volgens haar nu wel jaloers en onzeker moet zijn na het succesvolle dieet van haar man. Prompt verschijnt dit bericht ook op De Standaard Online. Als De Wever de gezamenlijke pers uitnodigt om hem een vlucht te zien maken in een tweedekker dan komt de gehele pers er op af. De jongensdroom van De Wever wordt niet alleen nieuws, maar ook een sterk gemediatiseerde campagnestunt. Elk van deze communicatieve daden maakt deel uit van een zeer lang uitgesponnen en breedgevoerde verkiezingscampagne. Het is dan ook geen toeval dat De Wever zijn luchtdoop maakt in een gele tweedekker die beschilderd is met zwarte letters. Het vliegtuig van Antwerpse makelij wordt zo een groot reclamebord voor N-VA en De Wever. Enerzijds is de communicatie gericht op de zakenmensen die voorstander zijn van een door de staat gesubsidieerde ‘zakenluchthaven’. Anderzijds worden de andere nieuwsconsumenten vermaakt met wat entertainment. Bovendien tonen deze beelden nogmaals de metamorfose van De Wever. Immers, een jaar voordien heeft iedereen gezien dat De Wever te zwaar was om mee te vliegen. Het is dan ook geen toeval is dat we hier een compleet andere De Wever zien. Het formele pak is ingeruild voor een leren jekker en een hippe Ray Ban-zonnebril. De Wever is mee met zijn tijd, hij is ‘in’. En ook hier benadrukt De Wever, net zoals na de Antwerp 10 Miles, dat hij niet met een persoonlijke verkiezingscampagne bezig is, terwijl hij er natuurlijk middenin zit.

Niet alleen in de media draait alles rond De Wever, ook de klassieke precampagne van N-VA draait rond een persoon: De Wever. In Antwerpen duiken er metershoge spandoeken op. Die presidentiële positionering blijkt niet alleen uit de alomtegenwoordige bombastische affiches met het hoofd van De Wever. Het blijkt ook uit de campagne-opzet van de partij. De Wever en zijn N-VA gaan als echte presidentiële rocksterren op tournee door Vlaanderen. Voor de gelegenheid is er een ware tourbus uitgedost met de centrale slogan - de kracht van verandering - op de zijkant van de bus gedrukt. Ook alle dorpen en steden die ze aandoen in hun tournee door Vlaanderen worden op de flanken afgedrukt. De hele achterzijde van de bus wordt ingenomen door De Wever die zogezegd de bus voortduwt. De Wever is de motor van verandering, hij is de grote leider. Net zoals in Obama in de VS doorkruist De Wever ‘zijn democratie’, ‘zijn Vlaanderenland’ om ‘zijn Vlaamse volk’ toe te spreken. Alsof het echte popsterren waren, zo houdt de campagnebus halt in Vlaanderen. Op de website van N-VA wordt van de tourbus een icoontje gemaakt. Op deze deelsite van n-va.be kunnen we de tourdata navlooien en zien waar De Wever allemaal halt houdt. Het lijkt wel de website van een rockster.

De Wever is een vedette en wordt ook zo in de markt gezet. Hij is alomtegenwoordig en onmisbaar. Hij is de man die het kan en daar gedraagt hij zich ook naar. De transformatie is compleet. Van conservatieve droogstoppel is hij in enkele jaren veranderd in een goedlachse bolleboos en vandaag heeft hij zowaar een tweede, deze keer een lichamelijke, metamorfose achter de rug. Net zoals consumptieproducten zoals chips, waspoeder of frisdranken van verpakking moeten veranderen om te blijven verkopen , verkoopt de nieuwe De Wever hetzelfde product met andere verpakkingen. Vandaag is hij een sportieve, krachtige en succesvolle politicus. Hij kan het wel. Dat is de politieke dimensie van zijn dieet. Dit hele beeld stoelt niet op zijn politieke verwezenlijkingen (immers politiek heeft De Wever in feite nog niets gerealiseerd: hij heeft niet alleen geen enkele functie opgenomen, hij heeft ook nog geen enkele onderhandeling tot een goed einde gebracht). Het is De Wever zelf die zich in zijn media-optredens communiceert als een succesvolle politicus. Als een politicus die het kan, die niet alleen moedig is, maar die vooral effectief de zaken kan veranderen. De Wever is niet alleen kilo’s kwijt, hij heeft een complete make over gehad. Op formele momenten zit hij ‘strak’ in het nieuwe pak met krijtstreep en nu ook steeds met blinkende das. Hij is niet alleen veranderd, hij is ook anders dan zijn concurrenten. Anders dan de zittende burgemeester van ‘A’. Terwijl Janssens zijn ‘hipheid’ communiceert via zijn t-shirt, communiceert De Wever ‘zijn zakelijkheid’, ‘degelijkheid’, ‘conservatisme in de geest van Burke’ via zijn klassiek pak met krijtstrepen en das. Hij gaat tegen de stroom is, hij schikt zich niet naar allerlei modes, maar draagt klassiek. En dat is ook de boodschap van N-VA, het moet anders, het moet veranderen: we moeten terug werken aan een kostbaar weefsel. De traditionele waarden en normen moeten weer regeren. We moeten de tering naar de nering zetten zoals ‘de Vlamingen willen’. De gemeenteraadsverkiezingen zijn de sprong naar de grote omwenteling in 2014.

En wie kan die omwenteling beter voltrekken dan De Wever? De man die in vijf maanden tijd vijftig kilo verliest en tien mijlen loopt. De Wever belichaamt de kracht van verandering. Hij en niemand anders is de motor van verandering. Dat is de constante boodschap van de politieke communicatie van N-VA. Dat is het beeld dat De Wever in deze campagne zowel in de inhoud als in de vorm communiceert. De steden in Vlaanderen doen het niet goed, of moeten het beter doen. Ze moeten veranderen en er is maar een man die dat kan verwezenlijken: De Wever. ‘De man die het been stijf houdt, die de tering naar de nering wil zetten en de status quo doorbreken.’ We krijgen een hele resem aan oneliners, stopwoordjes en metaforen op ons afgevuurd die in feite slechts een boodschap dragen: stem op De Wever en alles wordt anders. Inhoudelijk leren we echter niet wat moet veranderen, wat die status quo betekent. We horen nog minder wat N-VA wil uitvoeren. We krijgen slechts platitudes op ons afgevuurd die er vooral op gericht zijn om zo weinig mogelijk mensen af te stoten en zoveel mogelijk mensen te overtuigen dat verandering voor hun ook verbetering betekent.

Silverstein noemt dit de communicatie van identiteit. Deze dimensie van politieke communicatie is onmisbaar in verkiezingstijd. Dat is al geweten sinds de verschillende reacties bij het publiek op het debat tussen Nixon en Kennedy. Naar gelang het medium - radio of televisie - waarmee ‘de kiezer’ het debat consumeerde was de perceptie van de winnaar van het debat anders. Radioluisteraars vonden dat Nixon superieur was en het debat met glans gewonnen had. De televisiekijkers waren de omgekeerde mening toegedaan. Bij het figureren voor de televisiecamera’s moet je ook ‘op beeld plakken’. Je totale communicatie, inhoud en identiteit, moet ‘on message’ zijn, ze moet appelleren aan de tijdsgeest. Vandaag is die tijdsgeest niet meteen optimistisch: er is een wereldwijde economische, financiële en ecologische crisis. En, zo vult N-VA aan, er is ook een communautaire crisis die zorgt dat we daar niets aan kunnen veranderen: ‘want we hebben de hefbomen niet in handen.’ N-VA impliceert hiermee dat als Vlaanderen eenmaal onafhankelijk is, ook die wereldwijde problemen aangepakt kunnen worden. Op die manier suggereert ze ook een lokale oplossing op mondiale problemen. De partij verkoopt (schijn)zekerheid. 'Afrit Vlaanderen, uitrit crisis', om het met de verkiezingsslogan van N-VA in 2009 te verwoorden.

N-VA zet hier volop in op De Wever: hij is de man die het kan. In de precampagne lijkt het wel alsof N-VA maar één kandidaat heeft. Een buitenstaander zou op basis van de politieke communicatie van N-VA nooit kunnen afleiden dat het om gemeenteraadsverkiezingen gaat. De Wever voert net zoals Janssens voor hem ‘een presidentiële campagne’ maar beperkt zich niet tot de stad Antwerpen: hij voert een Vlaamse campagne. Bij momenten lijkt het wel op de precampagne voor de verkiezingen van Vlaams-minister president in 2014. De Wever neemt zijn campagnestrategie van Patrick Janssens zes jaar geleden en strekt ze uit tot voor België ongekende grenzen. De camera’s stoppen pas met hem te volgen als hij naar het toilet gaat. N-VA is De Wever, De Wever is N-VA. Terwijl Janssens zich in zijn campagne liet positioneren als enige kandidaat door zich door anderen te laten aanprijzen, slaagt De Wever er zelfs in om individuele kandidaten zichzelf te zien en te verbeelden als buiksprekers van die ene ware stem van de partij. De hele afdeling van Asse poseert hier als De Wever-cloon. Dat is wat Kenneth Burke ziet als de voorwaarde voor geslaagde propaganda: een hele organisatie die één stem naar buiten brengen, de stem van de leider.

 Een laatste gelijkenis met de Amerikaanse presidentiële campagnes is de hardheid van de politieke communicatie van De Wever. Hij heeft blijkbaar geen behoefte om bruggen te bouwen, meer nog, hij torpedeert ze. De breuk met CD&V en Open VLD is totaal: hun houding ten opzichte van N-VA wijst er op dat ‘ze hun eigen bullshit’ niet geloven, dixit De Wever in De Morgen. En ook minister Smet, regeringspartner van N-VA, krijgt niet zomaar de wind van voren over zijn onderwijsplannen door De Wever, hij wordt volledig afgebrand. In zijn jongste 11 juli-toespraak slaagt De Wever er zelfs in om de hele Vlaamse regering, waar N-VA nota bene in zit, een paar welgemikte vegen uit de pan te geven (dit werken we volgende week verder uit). De Wever lijkt geen rekening te houden met het feit dat wij geen Amerikaanse democratie hebben. ‘Winner doesn’t take all’ in België: na de verkiezingen zal hij compromissen moeten sluiten met de andere partijen. De Wever en N-VA opereren in de precampagne echter volgens een ‘winner takes all’-opvatting van democratie. Het doel is - schijnbaar - om de andere partijen electoraal te vernietigen.

• Dossier: N-VA. Analyse van een politieke campagne
• [Inleiding] Over deze analyses
• [Aflevering 1]  De Wever en de kracht van verandering

Ico Maly is coördinator van Kif Kif. Onder zijn redactie verscheen eerder Cultu(u)rENpolitiek, dat in 2008 De Groene Waterman Publieksprijs won. Hij schreef ook De beschavingsmachine (EPO, 2009). In het najaar verschijnt zijn nieuwste boek. N-VA. Analyse van een politieke ideologie (EPO, 2012) is zijn doctoraat (Universiteit Tilburg). 

Klik hier voor meer info  of Word fan op Facebook en blijf op de hoogte