Net zoals op andere plaatsen in Europa groeit in Finland het nationalisme en profiteren rechtse partijen van deze omstandigheden. Maar juist in die context proberen gewone mensen te helpen. Daar gaat deze film ook over.
Een gesprek met Sherwan Haji en Sakari Kuosmanen, hoofdacteurs van Aki Kaurismäki’s The Other Side of Hope
De droogste humor en de meest tragische onderwerpen, behandeld met zin voor compassie. Daarvoor moet je bij Aki Kaurismäki zijn, een van de meest eigenzinnige van de grote Europese regisseurs. Ergens tussen Jim Jarmusch en Roy Andersson, met de meest onvoorspelbare soundtrack in de achtergrond. Met The Other Side of Hope bereikt de ervaren Fin wat Manu Riche tevergeefs probeerde met Problemski Hotel: het drama van vluchtelingen in hedendaags Europa te benaderen op een luchtige manier.
The Other Side of Hope is een tragikomedie over asielzoekers. Klinkt als een recept voor mislukking, maar de expressieve, donkere humor waarmee deze onwaarschijnlijke taferelen worden geserveerd, maakt de film onweerstaanbaar en laat mensen op een heel effectieve manier nadenken over de eigen rol in dit grootschalig fenomeen waar niemand vat op lijkt te hebben. Humor druipt af van elk streng gezicht, en toch blijft het een heel ernstige film.
Is het omwille van de theatrale setting zonder enige nood aan realisme dat de film werkt? Of omdat het relaas van de asielzoekers al reëel genoeg is? Een van de geheimen van de film is ongetwijfeld het droogkomische acteerregister. Daarom is het meer dan anders interessant om het gesprek aan te gaan met de twee hoofdacteurs, Sherwan Haji en Sakari Kuosmanen.
Beide acteurs zijn ervaren, elk op zijn manier. Haji was een professionele acteur in Syrië en toen hij naar Finland migreerde, een paar jaar voor de oorlog, migreerde hij ook naar de andere kant van de camera. Zijn Fins debuut als acteur is bij deze een luxedebuut. Kuosmanen, acteur en muzikant, heeft al meer dan dertig jaar lang samengewerkt met Kaurismäki, maar behoudt de no-nonsense houding van hun anarchistische eerste samenwerkingen.
Jij en de regisseur kennen elkaar heel goed.
Kuosmanen: We zijn vrienden. We kunnen onomwonden tegen elkaar spreken. Ik weet wat hij verwacht, maar uiteraard ontwikkelen we elke keer een nieuwe personage. Deze keer gaat het over Waldemar Wikstrom, een man die voorzichtig spreekt. “Does he smile? NO!”. Een harde man met een warm hart. Heel humaan. (Haji knikt instemmend)
Was jouw ervaring met deze film iets nieuws in je acteercarrière?
Haji: Ik heb mijn huiswerk gedaan. Ik kende – theoretisch op zijn minst – Aki’s stijl. Wanneer je dertig jaar lang samenwerkt met iemand, dan weet je exact wat hij zoekt, maar in mijn geval, wat belangrijk is, is dat HIJ weet wat hij zoekt. Aki is heel precies. En dat maakt het gemakkelijker voor acteurs om hun rol te begrijpen. De beschrijving van Khaled, mijn personage was altijd heel duidelijk. En dat is vitaal om de ruggengraat van het personage te ontwikkelen. De rest gebeurt op de set, dat is een ander verhaal.
Kaurismäki herhaalt dat het geheim van zijn acteursregie is om de acteurs niet te laten acteren.
Kuosmanen: Het lijkt eenvoudig, maar… ik vroeg hem eens: “Aki, how should I act on this part?” zijn antwoord was: “Don’t act! Drop your lines laconically, like bricks falling into wet concrete”. Dat is het geheim (lacht). Het klinkt eenvoudig, maar wanneer de camera heel dicht bij de huid komt, betekent dit dat je magie moet bedrijven met je ogen.
Haji: No acting, indeed. Dan is de helft van het werk al gedaan (lacht). Het scenario werd ook meer geschreven als een aaneenschakeling van gevoelens en sensaties dan als een reeks handelingen. Heel poëtische beschrijvingen. Ik probeerde vooral een match te vinden tussen het verhaal van Khaled en mijn eigen leven. Belangrijker dan het strikte kader waarin we moeten bewegen als acteurs was het enorme vertrouwen van Aki in ons. Dat krijg je enkel en alleen van een maker die gelooft in artistieke bijdrage.
Hoe belangrijk was het thema van de film om deze rol te spelen?
Haji: Ik ben een Syriër, het conflict vormt de kern van mijn leven op dit ogenblik. Ik word wakker, zet de TV aan en zie het in het nieuws. Mijn nabije familie is veilig maar de grote familie is uit elkaar gerukt. Dat speelt dus vanzelfsprekend een rol, maar belangrijker was de doelstelling om een goede film te maken. Nu, Aki is een goede mens. Ik hoef dat niet te zeggen, maar dat is zo. Hij neemt een onderwerp zoals dat van de asielcrisis, dat verborgen wordt, zoals vuil onder het tapijt, en hoe immoreel het is om vluchtelingen te zien als een bedreiging, en dan zegt hij: “Hey guys, wait”. En dan brengt hij een verhaal dat de menselijke dimensie van deze kwestie onvermijdelijk maakt. Persoonlijk werd deze film voor mij een grote verantwoordelijkheid, een vernieuwing van mijn eigen menselijkheid.
Kuosmanen: Het is een krachtige combinatie van drama, komedie en satire. Het is ook een goed scenario, daarom werkt het zo goed. Daarom kan je beter kruipen in de huid van het personage dat je moet spelen en krijg je beter zicht op de menselijke kant van een complexe situatie.
Hoe reageert Finland op die situatie?
Kuosmanen: Net zoals op andere plaatsen in Europa groeit het nationalisme en profiteren rechtse partijen van deze omstandigheden. Maar juist in die context proberen gewone mensen te helpen. Daar gaat deze film ook over. Dat is ook het verhaal van Waldemar Wikstrom. Hij is een stoere zakenman, maar hij is ook een mens.
Haji: Er is uiteraard een harde bocht naar rechts, en extremisme en populisme. Maar aan de andere kant zijn er ook mensen die anders handelen. Persoonlijk probeer ik naar hen te kijken. Er zullen altijd mensen zijn die onmenselijke dingen doen, de geschiedenisboeken staan er vol van. Ik denk niet dat een idioot die iets roept op straat meer Fin is dan Saku (koosnaampje voor Sakari, Kuosmanen, nvdr).
Je bent ook een filmmaker, waar ben je mee bezig?
Haji: Ik reflecteer momenteel over deze ervaring terwijl ik een scenario schrijf. Ik heb al aan een documentaire gewerkt, maar ik zie mijn ziel in fictie. Er is meer ruimte voor poëzie.
En jij focust vooral op jouw carrière als muzikant.
Kuosmanen: Inderdaad.
Jullie zijn allebei naast acteurs ook muzikanten. Al gedacht aan een samenwerking?
Kuosmanen: Uiteraard, we zijn wel momenteel nog hard bezig, maar dat komt.
Haji en Kuosmanen zijn een eigenaardig duo. Zowel op het scherm als aan tafel. Af en toe, wanneer hij twijfelt, vraagt Kuosmanen zijn collega voor de juiste vertaling van een Fins woord naar het Engels. Het is hoopgevend om mensen te zien voor wie samenwerking zo’n evidentie vormt. En dat is misschien het ware geheim achter deze absurdistische film die zo goed werkt om het bestaan van asielzoekers weer te geven.
The Other Side of Hope, van Aki Kaurismäki. Vanaf 22.03 in de bioscoop.
