Félicité bevrijdt zich van de verwachtingen over haar, als persoon én als personage. En de film bewijst dat dat die conventies geen verplichting zijn, hoogstens een gemakkelijke weg.
hier staan wij
klein en fier
lijk een mens
op een plein
en ik zou met u
niet willen ruilen
ik zou er geld
voor willen geven
om net als u
mezelf te zijn
Ramsey Nasr, een minimum
“Een vrouw moet snel geld inzamelen omdat haar zoon dringend moet worden geopereerd”, dat is een korte samenvatting van een zeer klassieke film. Dat lijkt op het verhaal van Deux jours, une nuit, van de gebroeders Dardenne, bijvoorbeeld. Daarin volgen we een vrouw die tijdens één weekend bijna letterlijk moet bedelen om solidariteit.
In Félicité, een film van Alain Gomis, volgen we ook een vrouw op zoek naar solidariteit, maar dat is amper het begin. Dat gegeven vormt de ingang naar haar wereld, bevolkt door mensen die al dan niet te vertrouwen zijn en instellingen die door en door onbetrouwbaar zijn. Corruptie, schaarste, ongelijkheid en egoïsme verharden de mensen, en toch zien we dat menselijkheid nog altijd mogelijk is.
Deze verharde omgeving laat ook de vastberadenheid en de veerkracht van een zeldzaam hoofdpersonage het schitterendst blinken. Félicité is een zangeres en alleenstaande moeder. Ze is mondig en af en toe lijkt ze ook verbitterd. Ze is één en al volharding. Maar tegelijkertijd maakt Félicité keuzes die je niet begrijpt en door zichzelf te zijn, dient ze ons van antwoord op de vooringenomenheden die over haar bestaan.
‘Goede smaak’ is niet wat je bij haar thuis zal vinden: behalve wat familiefoto’s, een kapotte koelkast en kitscherige prullaria is het huis vrij van versiering. Ze beantwoordt zelf ook niet aan ‘schoonheidsidealen’. Ze is niet bijzonder sympathiek. Maar dat is juist wat haar zo echt maakt: ze hoeft niet te zijn wat filmheldinnen zijn. Félicité bevrijdt zich van de verwachtingen over haar, als persoon én als personage. En de film bewijst dat dat die conventies geen verplichting zijn, hoogstens een gemakkelijke weg.
Muziek speelt een belangrijke rol in de film. Muziek houdt de stad samen en de mensen overeind. Muziek verbindt leven en dood. Droom en werkelijkheid. In een buitenwijk van Kinshasa is Félicité de soundtrack van de nacht en ze is niet alleen: ze heeft de Kasai Allstars aan haar zijde. Maar naast hun dansbare klanken, is er ook klassieke muziek. L’Orchestre Symphonique Kimbanguiste uit Kinshasa trakteert ons op surreële muziek, het perfecte gezelschap voor de spectrale passages uit Félicité. We horen de muziek van Arvo Pärt en we worden getransporteerd naar een verre wereld die vaak ook op een nachtmerrie lijkt.
Félicité – magistraal vertolkt door Véro Tshanda Beya – is een heldin zoals je die niet verwacht in een even onverwachte stad, een stad met luxe en schrijnende armoede. Een stad met traditie, moderniteit en een smeltkroes van invloeden. De structuur van de film is ook verrassend: het begint met herkenbare uitdagingen en hindernissen, maar dan komen we terecht in een andere manier van vertellen. We verdwalen, en dat is geen probleem. We krijgen de vrijheid om iemand te leren kennen. Iemand die we niet kennen.
Het uitdagen van de klassieke narratieve structuren is bewust. In een recent interview spreekt Gomis over een filmgrammatica die geconditioneerd wordt door een sterk gepolitiseerd discours. Dat leidt volgens hem tot een reproductie van hetzelfde beeld van de wereld: de terugkerende zoektocht van uitzonderlijke mensen naar een ideale wereld. Gomis weet dat je de narratieve structuren moet doorbreken om nieuwe verhalen te creëren. En zo komt hij terecht bij een vertelling die meer lijkt op een brede ‘realiteit’. De Zilveren Beer die Félicité kreeg tijdens de Berlinale, eerder dit jaar, zal zeker te maken hebben met deze zoektocht naar een bevrijding van onze narratieve structuren.
Het mooiste aan Félicité is, ondanks de onverbloemde alledaagsheid en onvermijdelijke tragiek, dat we hier niet te maken hebben met slachtoffers. “Ocharme” zal je op geen enkel moment denken. Die trots, die waardigheid helpen ons meer om haar te begrijpen dan als ze beroep zou doen op ons medeleven.
Félicité, een film van Alain Gomis, vanaf 03.05 in de bioscoop.
