[Kif Kif Filmblog] The Look of Silence: Is it clear now?

Joshua Oppenheimer heeft vaak de vraag moeten hebben gekregen: waarom oude wonden openen? Want dat is alleszins wat The Act of Killing (2012) deed, de oude wonden van de Indonesiche massamoord van communisten openen. Daarmee maakte hij al een van de meest krachtige, pijnlijke en confronterende documentaires van de voorbije jaren. Waarom het risico nemen om een sequel te maken na zo'n succes, tenzij om bovenstaande vraag nogmaals van antwoord te dienen. Hij deed het toch, en hoe.

The Look of Silence (2014) volgt Adi, een brilverkoper die de moordenaars van zijn broer Ramli wil confronteren. Hij ziet de schaamteloosheid en trots waarmee de daders daarover spreken en de grootschaligheid van de medeplichtigheid: de verantwoordelijken van de massacre zijn nog altijd aan de macht, de brainwash gaat nog altijd door in Indonesiche scholen en zowel de Amerikaanse overheid als Amerikaanse multinationals hebben hiervan geprofiteerd en de feiten gelegitimeerd. Hoe klein hij ook is, Adi gaat het gevecht aan.

Je zou kunnen zeggen dat het doel van The Act of Killing was de moordenaars te confronteren met hun daden, gebruik te maken van film als spiegel om hen 50 jaar later te doen beseffen wat er verkeerd was aan hun daden. Geen eenvoudige taak, want ze werden door iedereen als helden beschouwd. Na misselijkmakende getuigenissen en pijnlijke reenactments, slaagde Oppenheimer erin sommige moordenaars iets te doen voelen dat op spijt lijkt. Het niet te onderschatten neveneffect is natuurlijk de heropening van oude wonden. Ondertussen is de zoektocht van The Look of Silence van een meer spirituele aard.

De rivier nam de verminkte lichamen mee. En daarmee ook het bewijs en de herinnering van de gruwel. Maar langs diezelfde rivier bekennen twee trotse moordenaars nu hun daden. Het geluid van de insecten zou de soundtrack van elke Hitchcock-film in verlegenheid brengen. Adi moet een visuele foltering vrijwillig doorstaan: hij moet kijken naar de opnames van hun vrolijke bekentenis om te begrijpen wat zijn broer heeft meegemaakt. Zijn stoïcisme is bovenmenselijk. Hij draagt de kracht van dit document op zijn schouders, in zijn alleszeggende blik.

The Look of Silence is een bijna filosofische tour de force en de meest krachtige manier om uit te leggen waarom de eerlijke spijt van de dader een noodzakkelijke voorwaarde is voor vergiffenis en verzoening. Om uit te leggen waarom straffeloosheid koste wat kost moet vermeden worden: want anders wordt de gruwel normaal, want anders zijn wij ons moreel kompas kwijt, want anders begrijpt men niet meer wat er mis is aan misdaad. “Kruip uit je slachtofferrol”, hoor je met de regelmaat van de klok mensen zeggen. Onrecht is geschied, maar je moet verder. En dat klinkt zelfs redelijk tot je beseft wat het betekent. Straffeloosheid is een kanker voor de samenleving.

“Why should I remember, if remembering only breaks my heart”, zingt een Komando Aksi moordenaar in een karaoke. Voilá, dit is waarom. “Is it clear now?”, vraagt de brilverkoper aan zijn klanten. Maar de vraag is even goed aan ons gericht.

--

The Look of Silence is vanaf 20.05 te zien in KASK Cinema, Cinema Sphinx, Cinema ZED, Cinema Zuid en The Roxy Theatre

14/05 - KASK Cinema - avant-première

17/05 - MOOOV in Utopolis Turnhout - avant-première

29/5, 31/5 en 1/6 - Cinema ZED (Leuven)

vanaf 3/06 - Sphinx Cinema (Gent)

17/06 - Cinema Zuid (Antwerpen)

tbc - The Roxy Theatre (Koersel - Beringen)

Lees meer recensies in Kif Kif Filmblog