[Kif Kif Filmblog] Mijn eerste Bollywood film > Silsila van Yash Chopra (1981)

Ik haat musicals, daar heb ik nooit een geheim van gemaakt (lees hier). Vanaf het moment dat een dialoog gezongen wordt, haak ik af en zakken mijn schouders tot aan de grond. En toch besef ik hoe belangrijk de musicalcultuur is in deze wereld. Daarom heb ik me voorgenomen om mijn achterstand in te halen. Elk jaar kijk ik naar één musical. Dancer in the Dark, Singing in the Rain, The Sound of Music. Dit jaar ging de eer naar Silsila, mijn eerste Bollywoodfilm. Strikt genomen zijn Bollywoodfilms geen Hollywoodmusicals, maar ik ben daar redelijk rechtlijnig in: wordt er gezongen, dan komt die DVD op het stapeltje “musicals”.

Silsila is een klassieker, gemaakt door Yash Chopra in 1981. De film vertelt het verhaal van een driehoeksverhouding tussen een man en twee dames. Wat commonplace, ik weet het, maar toch verteld op een manier die me duidelijk maakt dat de film uit een andere context komt. Ergens vond ik dat  fascinerend.

Silsila is het verhaal van de broers Shekhar en Amit en hun respectieve verloofden, Shobha en Chandni. In beide gevallen gaat het over ware liefde, daar is geen twijfel over. Maar Shekhar sterft en Shobha blijft zwanger achter, dus voelt Amit zich verplicht om met haar te trouwen en Chandni te vergeten. Het verhaal wordt complexer wanneer Shobha een miskraam krijgt en Chandni met een andere man trouwt, al is ze niet verliefd op hem. Amit en Chandni beginnen stiekem elkaar te zien en hun overspel is de (magere) ruggengraat van de rest van de film.

In Silsila wordt er gezongen vanaf minuut één. We worden meteen verwelkomd met een feest van kleurrijke doekjes, ergens in een bos. We duiken in een andere wereld, een wereld met schitterend weer en besmettelijke glimlachen. De charme wordt nooit realistisch, niks is realistisch, eigenlijk. Er wordt nergens bewust moeite gedaan om echt te lijken. En dat is misschien het grootste verschil met zowat elke andere film die ik ooit gezien had.

De vertelling is vrij klassiek, maar wordt af en toe onderbroken door een soort videoclip waarin de al overduidelijke gevoelens van de personages nog eens expliciet(er) worden gemaakt. Bij het tweede nummer vroeg ik me af waarom ik de zaal eigenlijk niet verliet, maar bij het derde nummer was ik eigenlijk nieuwsgierig. Hoeveel deus ex machina’s kunnen de ontwikkeling van de plot nog bepalen? Hoeveel melodrama kan een film verdragen? Hadden de slechte acteerprestaties, de vreselijke lip-sync en de westernachtige zoom-in’s te maken met de tijdsgeest? Was dat de bedoeling of waren het echt foutjes?

De scènes zijn veel te lang. Veel te vaak worden de personages oninteressant in beeld gebracht, meestal is er zelfs geen afwisseling van beeldgroottes. We zien iedereen in beeld, that’s it.

En toch was er af en toe een verrassing: plotse filosofie, een vleugje poëzie in de tekst van een song (“The blue sky has fallen asleep”), in een beeld of in de manier waarop het landschap de liefde illustreert. Dekha ek khwab is zonder meer een prachtig liedje dat lang in je hoofd blijft hangen, en de melige video, gedeeltelijk gefilmd in een Nederlands tulpenveld, telt mooie momenten.

De pure, levendige kleuren – zelfs als zwart en wit worden gebruikt, schitteren ze – en de frontale mise-en-scène zijn een erfenis van de Mughal schilderstijl, maar ook de invloed van het volkse “Parsi”-theater. Beide aspecten kunnen dus gerust toegeschreven worden aan een soort culturele identiteit.

Maar het meest opmerkelijke aan Silsila is misschien de Dharmic-narrative: het idee dat de orde van de kosmos primeert op het individuele geluk. Zo offeren Amit en Chandni hun liefde op om toch hun geluk te vinden bij hun verplichte partners. En dat is dus een happy end. Voor mij lijkt dat volkomen absurd. Maar volgens de principes van het Dharma, is dat de manier waarop de orde van de kosmos behouden blijft. De individuele zoektocht naar liefde is van ondergeschikt belang en de opoffering ervan wordt hoogst gewaardeerd. “Kwestie van normen en waarden”, zullen sommigen zeggen. “Die boodschap moet bevestigd worden door zo veel mogelijk media, film inbegrepen”, zullen anderen antwoorden. Alleszins een verschil, want ofwel liggen mijn prioriteiten anders, ofwel is mijn individualistische denkpatroon het resultaat van een boodschap die door zoveel mogelijk media wordt versterkt. “You’re my wife. I am your husband. This is the truth. All the rest is lies”, zegt Amit tegen Shobha, op het moment dat hij zijn echte liefde voor haar opgeeft. Een constructie, alleszins. Een constructie als een ander.

De klassieke Bollywoodcinema is me vreemd. ‘Anders’, zeg maar. Niet alleen zijn de codes van de gezongen dialoog voor mij vijandig, zelfs de meest elementaire zoektocht van de personages komt absurd over vanuit mijn onwetendheid. Maar toen ik meer informatie kreeg over de filosofie achter de beweegredenen van de helden, over de oorsprong van de esthetische principes van het beeld, leek alles ineens veel interessanter.

Het gebrek aan interesse voor wie de andere is, is misschien ook het gevolg van ons gebrek aan kennis van wie de andere is. In dat geval zou wederzijdse nieuwsgierigheid naar wie de andere is ons leven interessanter kunnen maken.

>>> Silsila en andere Bollywood films kan je vinden in meerdere winkels in Antwerpen. De beroemde "Bollywood Video Library" van de Antwerpse Quellinstraat werd onlangs verhuisd naar Shanti Shop, in de Lange Herentalsestraat 62

Lees meer recensies in Kif Kif Filmblog