Een hedendaagse prachtroman die een grote rijkheid aan morele kwesties herbergt
De Frans-Marokkaanse schrijfster en journaliste Leïla Slimani won in 2016 de Prix Goncourt voor haar roman 'Een Zachte Hand' (oorspronkelijk uitgegeven als: 'Chanson Douce').
Ondanks de 'zachte' titel komt de psychologische triller van de in Rabat geboren schrijfster Leïla Slimani erg hard binnen. 'Een Zachte Hand' is overigens nog maar haar tweede roman. Eerder schreef ze 'Dans Le Jardin De L'Ogre' (2014, Gallimard, 214 p.) waarin ze thema's als moederliefde en seksverslaving behandelt. Niet toevallig kwam dat boek uit omstreeks het uitlekken van de affaire Dominique Strauss Kahn. Zo leek het haar interessant om dat turbulente verhaal rond seksverslaving op te nemen, maar dan vanuit het perspectief van een nymfomane die haar innerlijke leegte tracht te bestrijden met seks.
In haar nieuwe roman gaat ze veel minder de sensationele tour op. Ze gaat vooral in op moederliefde, een van haar stokpaardjes. Heel slim beschrijft ze de denkwereld, de mentale ruimte van een au pair wiens eenzaamheid steeds moeilijker te dragen valt.
Een van de meest fascinerende elementen van het boek is hoe je van het prille begin meeleeft. 'De baby is dood', zo schrijft Slimani aan het begin. Daarmee raakt ze de lezer meteen in het hart en wil je als lezer weten hoe het ooit zover is kunnen komen. Hoe komt het dat de schijnbaar perfecte Louise tot moord werd gedreven?
De opening van het boek met de moord versterkt het suspensgehalte van deze roman die de trekken heeft van een thriller, maar vooral aandacht heeft voor de psychologische ontwikkeling van de opgevoerde personages. Slimani beschrijft onder meer hoe geluidstechnicus Paul en advocate Myriam in wezen heel open en tolerant zijn, maar zich soms ook laten betrappen op hun kleinere kantjes. Dat vergroot de herkenbaarheid en zorgt ervoor dat je als lezer sterk betrokken wordt op het verhaal.
Na een selectieprocedure wordt Louise als au pair aangenomen om voor de kinderen van het koppel Paul en Myriam (die na een lange periode terug aan de slag gaat als advocate) te zorgen. Paul en Myriam hebben echter tijd tekort, de druk van de buitenwereld om te presteren is groot. De wereld eist veel van hen. En dus verlaten ze zich op de eerder volkse Louise, die haar rol als au pair meer dan voorbeeldig speelt. Tot in de puntjes is haar werk verzorgd, net als zijzelf. En bovendien heeft ze een uitstékende relatie met de kinderen. Vrijwel nooit is er iets op aan te merken en Louise wordt steeds meer in de wereld van Paul en Myriam opgenomen, zelfs in die mate dat het koppel Louise meeneemt op reizen en haar etentjes aanbiedt.
Maar achter die perfectie schuilt er veel meer dan je eigenlijk vermoeden kan. Gaandeweg volg je mee de ontsporing van een au pair wiens drang tot perfectie niet meer draagbaar wordt. Het bijzondere aan dit boek is dan ook onder meer de opmerkelijke chronologie: Slimani vertrekt vanuit het eindresultaat, om vervolgens trefzeker naar het startpunt toe te werken.. .
In wezen gaat 'Een Zachte Hand' over de natuurlijke relatie tussen ouders en kind. Slechts uiterst zelden ben je als ouder volledig gerust als je je kind (of kinderen) bij de oppas achterlaat. Want ja, die oppas is er initieel vooral maar als tijdelijk opvangnet. Tot je telkens weer bevangen wordt door allerhande verplichtingen: het sociale leven, hogerop de maatschappelijke ladder komen, ... . Die angst om niet aan die volop heersende maatschappelijke druk te voldoen vormt het basismateriaal. Het voert ook een essentieel dilemma op: wijs je de zorg van je eigen kinderen niet te snel toe aan een (tijdelijke) oppas? Is het een wijze beslissing om toch uit werken te gaan en je eigen kinderen achter te laten bij een 'vreemde'? Hoe ga je als ouder om met die talrijke gevoelens van angst en schuld ? En welke invloed heeft zoiets op je eigen relatie als koppel?
Slimani schrijft strak. Ze beschrijft en heeft erg veel aandacht voor de essentie. 'Een Zachte Hand' is een psychologisch portret waarmee ze eigenlijk vooral iets wil zeggen over de steeds groter wordende sociale druk. Die heeft natuurlijk in vele gevallen een erg grote prijs. Maar aan de hand van haar roman behandelt ze een pleiade aan thema's: zo werkt ze ook klassetegenstellingen uit. Zo zijn Paul en Myriam succesvolle mensen in een hedendaagse metropool als Parijs, hetgeen een wel érg groot contrast vormt met Louise, die elke ochtend uit de banlieue komt en haar armoede tracht te verbergen. Die contrastering versterkt mee de diepgang van het verhaal. Daarnaast is het Slimani ook te doen om machtsverschillen: Paul en Myriam willen aardig zijn en niet dominant overkomen, wat soms ontzéttend moeilijk blijkt te zijn in de onderlinge relatie waarin al eens meningsverschillen zijn en in de relatie met de au pair (Louise).
Slimani gaat in haar roman vooral in op een personage dat in zichzelf opgesloten zit. Daar slaagt ze op bijzondere wijze in. 'Een Zachte Hand' is een hedendaagse prachtroman die een grote rijkheid aan morele kwesties herbergt.
Leïla Slimani (2017). Een zachte hand (oorspr. titel: 'Chanson Douce' ; vert.: Gertrud Maes), Nieuw Amsterdam: Amsterdam, 191 p.
