Sibel: de worsteling van een vrouw voor vrijheid

Sibel

Terwijl we naar een bewegende medische scan kijken van het hoofd en de hals van een vrouw, horen we hoe zij het Turkse alfabet leert fluiten. Ja, fluiten. Want de film 'Sibel' speelt zich af in het dorp Kuşköy in de bergen van Noord Turkije waar de bewoners al eeuwenlang een fluittaal bezigen. Deze taal wordt naast de gesproken taal nog steeds gebruikt tijdens de jacht en het werk op de velden. Voor Sibel, een jonge vrouw uit het dorp, is de fluittaal zelfs de enige taal die zij kan spreken. Zij kan namelijk als gevolg van een koortsaanval in haar jeugd geen andere geluiden maken.

Sibel's beperking beïnvloedt ook haar sociale leven. In het dorp wordt Sibel namelijk vermeden en tijdens haar werk op de velden wordt zij buitengesloten door de andere vrouwen. Onder deze vrouwen bestaat het idee dat zij ongeluk brengt en een slechte invloed op anderen heeft. Zo denkt men onder andere dat zij door haar beperking nooit een man zal kunnen vinden en dus nooit kinderen zal krijgen.

Maar vanwege haar beperking heeft Sibel ook een uitzonderlijk vrije positie als vrouw in de traditionele samenleving van het dorp. Zo draagt zij als enige geen hoofddoek. Ook verbiedt haar vader Sibel's zusje, Fatma, om 's avonds nog met vriendinnen af te spreken. Terwijl Sibel vaak 's avonds laat nog uit de bossen terugkeert. Met een jachtgeweer dat zij van haar vader krijgt, jaagt zij op een wolf. Volgens de dorpsbewoners leeft deze wolf in de omringende bergen en terroriseert deze het gebied. Sibel hoopt dat ze, door de wolf te vinden en te doden, het respect van de dorpelingen kan veroveren.

Tegelijk met de oplopende spanning straalt de film rust en stilte uit. Een stilte, die net als de stilte van Sibel zelf, heel veel zegt. Daartoe draagt het kalme, mooie camera werk zeker bij. En alhoewel er realistische thema's worden aangekaart, zit er ook een mystieke kant aan deze film. Het werk is doorweven van bijna magische elementen en symbolen: het bos, de (imaginaire?) wolf, en de bruidsrots, een plek waar niemand vanwege de wolf nog durft te komen en waar soms een vuur brandt. Maar zelfs in deze mystieke sfeer blijven de hoofdpersonen mensen van vlees en bloed: de acteurs zijn allemaal zeer geloofwaardig. Net als de vragen die het verhaal oproept. Want wie is eigenlijk die vreemde man in het bos? Zijn de botten die Sibel in het bos heeft gevonden werkelijk van een wolf? En hoe komt het dat kluizenaarster Narin, bij wie Sibel regelmatig op bezoek gaat, helemaal alleen in het bos leeft?

Sibel's vrije, ruige leven overdag in de natuur, staat echter in schril contrast met haar huiselijke leven in de avonden waarin ze voor haar vader en zusje zorgt: ze kookt, ze zet thee, ze maakt het huis schoon, ze wast hun kleren. In bepaalde scènes raakt dat ongemakkelijke contrast je als kijker heel erg.

Als Fatma op een dag vertelt dat ze verloofd is, barst Sibel uit: 'Maar ze is toch veel te jong!' Het feit dat haar jongere zusje gaat trouwen, druist in tegen Sibel's ideeën over de vrijheden van vrouwen, maar wordt door Fatma slechts als jaloezie afgedaan. Voor Sibel gelden buitenshuis, onuitgesproken, niet dezelfde regels als voor andere vrouwen omdat ze eigenlijk niet als volwaardige vrouw wordt gezien. Daar komt echter verandering in wanneer Sibel steeds later thuis begint te komen en er zichtbare veranderingen zijn in haar geestelijke en lichamelijke houding. En dat heeft een reden. In de bergen verzorgt Sibel een gewonde man. Door zijn ogen wordt zij steeds meer vrouw. En die veranderingen als ook haar late thuiskomsten blijven door Sibel's vader en zusje en door de andere bewoners van het dorp niet onopgemerkt.

Genderrollen en maatschappelijke spanningen

De film bouwt de spanning op van grote conflicten: innerlijke, geestelijke en maatschappelijke. Ook de vertwijfeling en tweestrijd van Sibel's vader heeft een belangrijke plek in de film. Als muhtar, dorpsvertegenwoordiger, zit hij in een spagaat: enerzijds is er zijn onconventionele dochter die hij veel vrijheid gunt, anderzijds zijn er zijn morele overwegingen en de traditionele ideeën van de conservatieve dorpelingen.

In de film ontvouwt zich ook steeds meer het parallelle narratief van Narin, een vrouw die alleen in de bergen leeft en in het dorp voor gek wordt verklaard. Narin's progressieve kijk op de relaties tussen mannen en vrouwen staat in schril contrast met de gangbare denkbeelden van mensen in het dorp.

Door deze dynamiek wat betreft genderrollen en het spanningsveld tussen de conservatieve massa tegenover progressieve-veelal vrouwelijke- individuen zorgen ervoor dat dit verhaal zeer boeiende en actuele thema's aansnijdt.

Er zijn natuurlijk films over vrijgevochten vrouwen in strijd met de conservatieve gemeenschappen waarin zij leven, waarvan Mustang, Zagros en What will People Say- stuk voor stuk mooie films- voorbeelden zijn. Het lijkt wel een genre op zich. Maar dat is ook terecht. Want wereldwijd voeren vrouwen nog altijd een dagelijkse strijd tegen ongelijkheid. Maar doorheen het genre loopt een rode draad: ze lopen bijna altijd slecht af. De vrouwelijke hoofdpersoon vlucht, sterft of moet zich neerleggen bij het onrecht. En dat is anders in Sibel. De film is op zoek naar nuances en beoogt rechtlijnige typeringen te overstijgen. Er gloort een sprankje hoop, een kracht. En daarmee is Sibel een fonkelende magisch-realistische film die een belangrijk steentje bijdraagt aan maatschappelijke thema's.

**

De film Sibel is (tegen een vergoeding) te bekijken via verschillende streamingdiensten zoals Proximus, Lumiere of Universcine. Natuurlijk heeft het online MOOOV filmfestival, dat loopt van 21 april tot en met 4 mei, ook dit jaar weer een rijk aanbod aan films met maatschappelijke thema's. Bekijk het hier. En wie weet ontdek jij nog zo'n pareltje als Sibel.