“Je ne veux pas laisser échapper une bonne occasion de nous procurer
une part de ce magnifique gâteau africain!”
Léopold II
Alle personages en ook een groot deel van de rekwisieten en het decor van Ce Magnifique Gâteau! zijn gemaakt van vilt in verschillende pastelkleuren. Dit, gecombineerd met de fluwelen stem en de voorzichtige woordkeuzes van de verteller, zorgt ervoor dat de film vooral zachtheid uitstraalt. Dat zou niet in harder contrast kunnen staan met de inhoud ervan.
Ce Magnifique Gâteau! bestaat namelijk uit vijf hoofdstukken waarin onvolmaakte, bijna infantiele personages in staat zijn tot onnoemelijke wreedheden. Vijf verhalen bevolkt door herkenbare mislukkelingen: een koning die zijn meest primaire impulsen niet kan bedwingen, een lafaard die zijn eigen familie oplicht, een rotverwend kind, een afgewezen klarinettist en een deserteur die vooral verdwaald lijkt. Met goede of slechte bedoelingen, bewust én onbewust, rechtstreeks én onrechtstreeks maken ze fascinerende slachtoffers: een pygmee met een asbak op zijn hoofd, een vijftal geketende slaven en zichzelf.
Hoewel de koning, (stem van Jan Decleir), nooit bij naam wordt genoemd, zouden zijn baard en zijn koppige wens om een deel van het Afrikaanse continent te bezitten duidelijk moeten maken over wie het gaat. In zijn tuin staat een replica van de Koninklijke Serres van Laken. De titel van de film verwijst ook naar een uitspraak van Leopold II in de jaren voor de conferentie van Berlijn, waar het continent verdeeld werd onder verschillende koloniale machten.
Surrealisme
Het geheim van Ce Magnifique Gâteau! is een betoverend surrealisme. De film stelt de geschiedenis niet voor, maar evoceert die, waardoor de kijker de vrijheid krijgt om zich daartoe zoals gewenst te verhouden. De setting van koloniaal Afrika “waar mensen naartoe gingen, meestal om iets te ontvluchten of om zichzelf heruit te vinden, maar daarin volledig falen” gaf de makers de kans om “de meest donkere kanten van de menselijke natuur” in beeld te brengen. Maar ze wilden die tegelijkertijd tonen “met een soort van zachtheid, met een soort van menselijke herkenbaarheid” (Culture Club, Radio 1, 14 december 2018). Het is wellicht de bedoeling om de film iets universeler te maken dan de zeer specifieke context van het koloniaal verleden van België. De makers hebben er aan getwijfeld, maar uiteindelijk zijn er ook personages die de Congolese ervaring vertolken. En dat brengt een noodzakelijk contrast in de zeer onevenwichtige verhouding tussen de overheerser en de onderdrukten.
Surrealisme is hét kenmerk van Roels en De Swaef. In hun vorige film, Oh Willy… (16 minuten, integraal te bekijken op YouTube), trakteerden ze ons al op het wonderlijke verhaal van een verlegen man die na de dood van zijn moeder, een bejaarde naturiste, als enige geklede bezoeker rondloopt in een naturistenkamp. De liefde waarmee elk beeld, elk poppetje en elk stuk decor wordt verzorgd, spat van het scherm. Het ochtendgloren in het bos, de tranen, de mist en de eekhoorntjes die wegrennen: het is pure poëzie. De grandeur van de soundtrack (Wagner!) staat in schrille contrast met de kwetsbaarheid van de eenzame hoofdpersonage, en die gelaagdheid maakte van Oh Willy… een van de meest gelauwerde Vlaamse films ooit.
Net zoals Oh Willy… is Ce Magnifique Gâteau! al begonnen aan een overwinningstocht. De film ging in première tijdens Quinzaine des Réalisateurs in Cannes, en kreeg al meer dan twintig prijzen op internationale festivals.
Nederlaag
De dromen in een koloniale context vertellen tussen de lijnen door meer dan een hele tv-reeks. Of een museum. De vervormde realiteit overtreft tegelijkertijd de meest afschuwelijke nachtmerries. Ce Magnifique Gâteau! is geen expliciete aanklacht, maar de afwisseling van perspectief, van de kolonisator naar de gekoloniseerden en terug. De film maakt op die manier de omvang van de tragedie pijnlijk tastbaar. Het gebrek aan respect, de straffeloosheid, de “decadente uitspattingen in de tropen” zoals de verteller het goed weet te verwoorden…
Het is een wereld van mensen die zich koningen waanden, goden, en gevangen waren door hun eigen megalomanie. Meer dan absurditeit of dwaasheid, voorbij de lafheid en de kleinzieligheid, vat deze film in drie kwartier van wrede schoonheid het koloniale verleden beter samen dan de beste historicus: als een epische nederlaag.
Ce Magnifique Gâteau!, een film van Emma De Swaef en Marc James Roels, vanaf 19 december in de bioscoop. Voorafgegaan door de kortfilm Bloeistraat 11, van Nienke Deutz.
