Waar blijft die keihard confronterende, zelfs cynische, spraakmakende campagne die ons allen tot nadenken aanzet en met de realiteit confronteert?
Opnieuw lijkt een relevant maatschappelijk debat achter de deuren van een gesloten kast te eindigen. 'Iemand moet het kind spelen dat met het badwater weggegooid wordt', moet er gedacht zijn toen het debat rond een thema op slinkse wijze met een 180°-ruk gekeerd werd naar de discussie rond een persoon. De kans is groot dat het kind in dit geval in de afvoer blijft steken en zich met wat klimwerk vrij snel opnieuw op de droogte kan klauteren. Het badwater, het debat, is dan al lang via de riolering verdwenen. De riolering, we zien het niet, we horen het niet maar we weten dat het er ontzettend stinkt. Zeker als het onweerachtig is, komt de geur af en toe onze neusgaten binnen en weten we opnieuw waarom het systeem aan buizen diep onder de grond steekt. Het heeft even geonweerd. Maar nu de zon er opnieuw doorkomt, staat er iemand op de juiste plek om te shinen as bright as a star.
En dus lijkt het allemaal een maat voor niets te worden. Met veel goede wil werd de hashtag DailyRacism gelanceerd. Via korte getuigenissen konden slachtoffers van racisme hun getuigenis kwijt en konden anderen lezen hoe racistische uitlatingen of behandelingen diepe wonden slaan. Mondelinge getuigenissen zijn per definitie subjectief. Het is de eigen bewoording van een herinnering, een eigen aanvoelen, doorspekt met emoties en drama. Of het gebrek eraan. Traumatische herinneringen worden soms verdrongen of vervormd en blijven vaag en weinig gedetailleerd. Ze worden dus de facto door ons brein 'gerelativeerd'. Minder erg gemaakt dan het in werkelijkheid is of was. En net dat maakt dat je min of meer verder kan leven. Maar het is vele bruggen te ver wanneer iemand van deze mechanismen misbruik maakt en de feiten minimaliseert en banaliseert door de herinneringen en ervaringen van anderen te relativeren of zelfs de echtheid ervan in twijfel te trekken. Nog erger wordt het natuurlijk wanneer iemand zou durven stellen dat hetgeen iemand overkomt misschien ook wel een beetje de eigen schuld is. En dit zo vaak herhalen dat het slachtoffer dat op de duur ook nog gaat geloven! Dat is bijvoorbeeld de reden waarom er relatief lage verkrachtingscijfers per hoofd van de bevolking zijn. Het werkelijke cijfer ligt vele malen hoger. In bepaalde delen van de wereld is verkrachting 'doodnormaal' geworden. Slachtoffers worden geculpabiliseerd en het aandeel van de dader gerelativeerd. Zo blijft de beerput netjes afgedekt. Klaar!
Relatief, het hoge woord is eruit. Racisme wordt bij ons gerelativeerd. Punt uit. Het is immers gemakkelijker om een stevig deksel op de pot te houden dan geconfronteerd te worden met dampende stank waarvan iedereen gaat kotsen.
Kotsen doe je ook als je een stevige griep te pakken krijgt. De symptomen kunnen bestreden worden met een dafalgan of aspirientje, maar uiteindelijk zijn het de witte bloedcellen die de virussen moeten bestrijden. Ondertussen weten we ook dat een griep serieus moet genomen worden en er maar beter niet banaal mee wordt omgegaan. Verschillende mediacampagnes, vanuit de overheid gestuurd, hebben ons duidelijk gemaakt dat griep niet te relativeren valt. We weten nu dat we wat vaker onze handen moeten wassen en niet ziek moeten gaan werken om zo weinig mogelijk (dodelijke) slachtoffers te maken.
De snelheidsduivel uithangen of zonder gordel rijden is ondertussen ook niet relatief gevaarlijk meer te noemen. De overheid was dat relativeren van ons beu en zette keiharde verkeersveiligheidcampagnes op poten. Ondertussen zijn we ons bewust van onze verantwoordelijkheden eens we ons in het verkeer begeven en wat de gevolgen kunnen zijn, indien we deze niet opnemen. Daar waar nog niet zo lang geleden een gordel omdoen vaak vergeten werd, is dat bij het overgrote merendeel van de autobestuurders een automatisme geworden.
Confronterende campagnes hebben hun werk gedaan. Herinner je je de poster van het meisje in de rolstoel dat vroeg “Waarom reed je zo snel?” of het kind dat door de lucht vliegt en zegt “Kijk, mama, zonder gordel”? Dat blijft aan de ribben kleven.
Met betrekking tot racisme doen we voorlopig enkel aan de bestrijding van symptomen. Een mystery call hier en daar of een slogan als “Geef racisme een rode kaart” gaat geen grootschalige mentaliteitswijziging met zich mee brengen. Dat zijn dafalgans en deze bestrijden hier en daar wat ongemakken. Neen, de witte bloedcellen moeten aangesproken worden. En de witte bloedcellen dat zijn wij! Laat ons eerlijk zijn. Alhoewel we allemaal kinderen van onze tijd zijn en het product van onze opvoeding, valt er maar weinig te relativeren of te verontschuldigen aan de dingen die we zeggen en doen. Zelfs al lijkt er op het eerste zicht weinig kwaad in te schuilen of is het niet bewust de bedoeling. Wanneer een kind thuiskomt en vertelt dat Bodwan vandaag zijn boterhammen vergeten is of gevochten heeft, dan valt het echt niet goed te praten dat de ouders vragen of Bodwan een 'zwartje' is? Onze kinderen denken niet in huidskleuren, wij leren hen dat aan via dagdagelijkse opmerkingen. Naar de huidskleur van Lukas zullen ouders niet polsen. En als we doodeerlijk zijn gebruiken heel wat volwassenen, ouders, 'kleuren' bij minder fraaie dingen en 'de naam' bij leuke momenten. Fellaini is een ‘klasbak’, of haal er 'dienen bruinen af, de gestampte luierik'. In beide gevallen gaat het om dezelfde persoon. Je moet maar eens enkele voetbalwedstrijden op café volgen om de 'relativiteit' van racisme te ontdekken. Te horen uit de mond van de man gehesen in maatpak of in overall. Het maken van racistische opmerkingen kent geen rang of stand en wordt generatie op generatie doorgegeven. Het kruipt in het DNA.
Waar blijft die keihard confronterende, zelfs cynische, spraakmakende campagne die ons allen tot nadenken aanzet en met de realiteit confronteert? Een no-nonsens campagne die racisme als een nat zeemvel in ons aangezicht slaat. Knuffelcampagnes waarin getracht wordt met de meeste voorzichtigheid en via veel omwegen een boodschap duidelijk te maken, hebben immers zelden het gewenste effect.
Beste overheid, zonder gordel rijden of te snel rijden zijn misdrijven, racisme en discriminatie zijn dat ook. Handel er dan ook duidelijk zichtbaar naar. Om de griep te bestrijden moeten we vaak onze handen wassen, en dat is niet in de onschuld maar in de spoelbak.
